Podatek od spadku i darowizn

2023-01-01 Aktualizacja: 2024-03-05

Otrzymanie spadku lub darowizny wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku. Przepisy regulują kiedy musimy to zrobić i w jakiej wysokości. W połowie 2023 roku zaszły korzystne zmiany dotyczące limitu, do którego można uniknąć opodatkowania. Co jeszcze się zmieniło?

Osoby fizyczne, które odziedziczyły majątek, mają obowiązek uiścić podatek, gdy wartość spadku przekracza kwotę zwolnioną z opodatkowania. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie potwierdzenia sądowego o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.

Zmiany w podatku od spadków i darowizn

Jedną z najważniejszych zmian, dotyczących podatku od spodków i darowizn jest podwyższenie kwot, które podlegają zwolnieniu z podatku.

Od 1 lipca 2023 roku zwiększono kwoty wolne od podatku dla I, II i III grupy podatkowej.

Obowiązują nowe, wyższe progi skali podatkowej, co wynika z rozporządzenia ministra finansów z 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. 2023 poz. 1226).

Jakie zmiany w podatku od spadków i darowizn?

Nowy projekt Ministerstwa Finansów zakłada dużą zmianę, która jest konsekwencją mechanizmu waloryzacji uwzględnionego w ustawie z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn. Decyzja o wprowadzeniu nowelizacji przepisów związana była z gwałtownym wzrostem cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku. Waloryzacja dotyczy dwóch obszarów:

• kwot pieniędzy i kwoty wartości innych rzeczy zwolnionych od podatku od spadków i darowizn, określonych w art. 4 ust. 1 pkt 5,

• kwot czystej wartości rzeczy i praw majątkowych niepodlegających opodatkowaniu, określonych w art. 9 ust. 1,

• skal podatkowych, czyli przedziałów do których stosuje się poszczególne stawki podatków i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu, określonych w art. 15 ust. 1.

Według obowiązujących przepisów, podwyższa się wraz ze wzrostem cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad 6%, w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen.

Podstawą podjęcia decyzji o waloryzacji oraz jej wysokości jest skumulowany indeks wskaźników kwartalnych, które w terminie 30 dni po upływie każdego kwartału publikuje Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Inflacja spowodowała konieczność wprowadzenia znaczących zmian w obowiązujących do tej pory limitach.

Grupy podatkowe w podatku od spadków i darowizn

Zanim przejdziemy do wyjaśnienia poszczególnych zmian, warto przypomnieć, kto należy do każdej z grup podatkowych uwzględnianych w przepisach dotyczących podatku od spadku i darowizn.

• Do I grupy podatkowej należą: małżonek, zstępni, wstępni, pasierbowie, zięciowie, synowe, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie,

• Do II grupy podatkowej należą: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki),

• Do III grupy podatkowej należą: inni nabywcy.

Grupa zerowa

Do tzw. zerowej grupy podatkowej, która obejmuje członków najbliższej rodziny, określonej w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, należą do małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Są to osoby należące do I grupy, ale z wyjątkiem teścia, teściowej, zięcia i synowej. Przynależność do zerowej grupy podatkowej daje możliwość skorzystania z pełnego zwolnienia z podatku, przy spełnieniu określonych warunków.

Kwota darowizny wolna od podatku

Obecnie obowiązują następujące kwoty wolne od podatku od spadków i darowizn:

• 36 120 zł dla I grupy podatkowej,

• 27 090 zł dla II grupy podatkowej,

• 5 773 zł dla III grupy podatkowej.

Wartości te dotyczą łącznej sumy darowizn otrzymanych w ciągu 5 lat poprzedzających nabycie spadku. Jeśli otrzymałeś przedmiot (np. auto lub mieszkanie), to należy uwzględnić jego wartość rynkową.

Zgłoszenie nabycia spadku

Jeśli chcemy skorzystać ze zwolnienia od podatku, musimy wypełnić zgłoszenie (na formularzu SD-Z2 w przypadku darowizny, na formularzu SD-3 w przypadku spadku) o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze spadku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Warto pamiętać, że opodatkowaniu podlega nabycie majątku o wartości przekraczającej kwotę wolną od podatku dla poszczególnych grup podatkowych.

Termin na złożenie zgłoszenia wynosi 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. W przypadku braku zgłoszenia w terminie, podatnikowi grozi konieczność zapłaty podatku.

Przy obliczaniu kwoty wolnej od podatku sumuje się wartość rynkową majątku ostatnio nabytego przez spadkobiercę z wartością rzeczy i praw majątkowych nabytych uprzednio od spadkodawcy (np. tytułem darowizny, nieodpłatnego zniesienia współwłasności) w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie spadku lub zapisu.

Ile wynosi podatek od spadku i darowizn? Podatek od darowizny a roczna deklaracja PIT

Wysokość podatku od spadków reguluje rozporządzenie ministra finansów z 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. 2023 poz. 1226).

Jeżeli nabywcę zalicza się do I grupy podatkowej, wówczas jest zobowiązany do uregulowania zobowiązania wobec urzędu skarbowego w następującej wysokości:

• 3% w przypadku kwoty do wysokości 11 833 zł,

• 355 zł i 5% nadwyżki ponad 11 833 zł - w przypadku darowizny w przedziale między 11 833 zł a 23 665 zł,

• 946,6 zł i 7% nadwyżki ponad 23 665 zł w przypadku darowizny przekraczającej 23 665 zł.

Zmiany w podatku od spadków/darowizn obowiązują również II grupę podatkową.

• 7% w przypadku kwoty do wysokości 11 833 zł,

• 828,4 zł oraz 9% nadwyżki ponad 11 833 zł, - w przypadku darowizny w przedziale między 11 833 zł a 23 665 zł,

• 1893,3 zł i 12% nadwyżki ponad 23 665 zł, w przypadku darowizny przekraczającej 23 665 zł.

Inni nabywcy, czyli III grupa podatkowa, są zobowiązani do uregulowania zobowiązania w wysokości:

• 12% w przypadku kwoty do wysokości 11 833 zł,

• 1420 zł oraz 16% nadwyżki ponad 11 833 zł - w przypadku darowizny w przedziale między 11 833 zł a 23 665 zł,

• 3313,2 zł i 20% nadwyżki ponad 23 665 zł, w przypadku darowizny przekraczającej 23 665 zł.

Darowizny od wielu osób

Warto wiedzieć, że osoba obdarowana nie sumuje darowizn otrzymanych od wielu osób z tej samej grupy podatkowej, jak ma to miejsce w przypadku np. internetowych zbiórek. Takie postulaty pojawiły się w 2023 r., ale nie weszły w życie. Skutkiem tego byłoby m.in. opodatkowanie internetowych zbiórek na leczenie czy prezentów od gości weselnych. 
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, osoba zbierająca pieniądze np. na leczenie ma obowiązek zsumować darowizny otrzymane w ciągu pięciu lat od jednej osoby do limitu 5733 zł. Mniejsze wpłaty od poszczególnych osób nie przekroczą limitu, więc nie będzie obowiązku uiszczenia zapłaty podatku. Z kolei jeśli jeden darczyńca wpłaci np. 7 tys. zł, wówczas trzeba zapłacić podatek, ponieważ wartość darowizny przekroczy limit 5733 zł.

Odliczenie darowizny od podatku

Kwota dokonanych darowizn na rzecz organizacji zajmujących się działalnością pożytku publicznego podlega odliczeniu od uzyskanego dochodu w roku podatkowym.

Suma odliczenia limitowana jest do kwoty 6% uzyskanego w danym roku dochodu, a zatem przychodu pomniejszonego o koszty uzyskania przychodów. Wyjątkiem jest odliczenie na cele charytatywno – opiekuńcze kościoła katolickiego, które nie jest limitowane procentem uzyskanego dochodu. 

Niezgłoszona darowizna – skutki

Niezgłoszona darowizna lub spadek do urzędu skarbowego w ustawowym terminie (6 miesięcy od momentu powstania obowiązku podatkowego) powoduje nieprzyjemne konsekwencje.

Przykładowo, niezgłoszona darowizna od rodziców skutkuje tym, że jest ona opodatkowana na zasadach ogólnych. Oznacza to, że w takim wypadku darowizna powoduje konieczność złożenia deklaracji i zapłaty podatku. Aby uniknąć podatku od spadku np. mieszkania po rodzicach lub dziadkach, należy dokonać zgłoszenia spadku do urzędu skarbowego w ustawowym terminie.

Warto wiedzieć, że niezgłoszenie do urzędu skarbowego faktu otrzymania spadku lub darowizny może być potraktowane jako oszustwo podatkowe. W konsekwencji można być obciążonym sankcją finansową w postaci podwyższonego podatku, sięgającego nawet 20%.

Podsumowanie: jaki jest podatek od darowizn 2024

Poniżej prezentujemy najważniejsze informacje dotyczące zmian podatku od spadków oraz darowizn:

• Zmiany w podatku od spadków/darowizn 2023/2024 dotyczą I, II oraz III grupy podatkowej.

• Darowizny w I grupie podatkowej od jednego darczyńcy nieprzekraczające 36 120 zł nie będą podlegały opodatkowaniu.

• Niezgłoszona darowizna lub spadek do urzędu skarbowego w ustawowym terminie powoduje konieczność zapłaty podatku.

• Nie sumujemy darowizn otrzymanych od wielu osób z tej samej grupy podatkowej.

W związku z wprowadzonymi zmianami, obecnie mamy możliwość otrzymania wyższych sum pieniężnych w formie darowizny bez obowiązku zapłaty podatku.

Jeżeli masz wątpliwości dotyczące obowiązujących przepisów oraz wysokości swojego zobowiązania wobec urzędu skarbowego, pobierz program Podatnik.info. Każdy użytkownik otrzymuje możliwość zadania dowolnego pytania naszym ekspertom, nie ponosząc przy tym żadnych opłat. Ponadto nasz program pomoże Ci wypełnić i wysłać roczne zeznanie podatkowe. Co jeszcze możesz zyskać? Wypróbuj program Podatnik.info.