To nie koniec tajemnicy bankowej
Najpóźniej do końca września 2017 r. co najmniej 66 krajów, w tym Polska, wymieniać się będzie informacjami o rachunkach osób fizycznych. Nie musi to jednak oznaczać końca tajemnicy bankowej we wszystkich państwach świata.
Jurysdykcjami, które stanowczo zaprzeczają przyjęciu standardu są kraje, gdzie obowiązywanie i gwarantowanie ścisłej tajemnicy bankowej jest ważnym czynnikiem wpływającym na podejmowanie operacji bankowych.
21 lipca 2014 roku Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) opublikowała pełną wersję nowego globalnego standardu wymiany informacji podatkowych (Common Reporting Standard – CRS) mającego służyć implementowaniu automatycznej wymiany informacji podatkowych między rządami państw w celu ochrony integralności systemów podatkowych.
Najważniejszymi elementami standardu są informacje dotyczące tego co podlega wymianie. Instytucje finansowe zostaną objęte obowiązkiem raportowania fiskusowi informacji o wszelkiego rodzaju dochodach inwestycyjnych, w tym dochodach z: odsetek, dywidend, sprzedaży aktywów finansowych i kapitałów pieniężnych, niektórych umów ubezpieczeniowych i podobnych; jak i będą musiały dostarczać informacje o saldach rachunków bankowych. Obowiązkowe raportowanie dotknie nie tylko banki, ale i brokerów, fundusze inwestycyjne, instytucje powiernicze, depozytowe, a także niektóre instytucje ubezpieczeniowe. Wymiana z innymi jurysdykcjami będzie automatyczna i coroczna, a jedynym odstępstwem od niej będzie sytuacja zagrożenia ochrony poufności informacji.
Reguły te znajdą zastosowanie już nie tylko wobec osób fizycznych, ale i osób prawnych, w tym trustów i fundacji. Standard będzie zobowiązywał do przekazywania informacji o tym, kto jest osobą bądź podmiotem, który faktycznie sprawuje kontrolę nad osobami prawnymi.
Opublikowany dokument zawiera także nowe wersje umów Competent Authority Agreement ("CAA") i Common Reporting Standard ("CRS"). Standard CAA został stworzony na potrzeby państw chcących przystąpić do wymiany informacji w celu szybszego negocjowania warunków. Jest to tylko modelowe rozwiązanie, stąd przed przyjęciem porozumienia, kraje są w stanie negocjować szereg poprawek. CRS odnosi się natomiast do reguł raportowania oraz tzw. due diligence (należytej staranności) dotyczących instytucji finansowych.
Na mocy CRS instytucje finansowe będą zobowiązane do raportowania informacji o kontach istniejących na dzień 31 grudnia 2015. Konta otwierane do tego dnia znajdą się w kategorii kont „istniejących wcześniej” i nie będą podlegały początkowo nowej procedurze. Każde konto otwierane po 1 stycznia 2016 r. w państwie które zgodziło się na wdrożenie standardu, ma podlegać nowej procedurze, dzięki której będzie identyfikowana rezydencja podatkowa właściciela rachunku. Pierwsza wymiana informacji w nowym standardzie jest przewidziana na koniec września 2017 roku - na początku będzie dotyczyła jedynie kont osób fizycznych, zaś wymiana dotycząca kont korporacyjnych, nastąpi najpóźniej do września 2018r.
CRS zaakceptowało już 66 krajów i ich terytoriów zależnych, w tym m. in. Szwajcaria, Liechtenstein i Singapur, czyli państwa przyciągające kapitał zagraniczny właśnie dzięki rozwiniętej tajemnicy bankowej. Ostatnio, także Hongkong, Mauritius czy Macao, deklarujące wcześniej silną opozycję względem standardu i optujące za jego przyjęciem w przyszłości. Jak dało się jednak zauważyć przy okazji FATCA, uzgadnianie i wdrażanie standardu jest procesem czasochłonnym. Doświadczenie pokazuje, iż może okazać się mało prawdopodobne, że wszystkie jurysdykcje obecnie deklarujące chęć przystąpienia do standardu, będą ostatecznie w stanie to zrobić.
Czy zaakceptowanie standardu OECD oznacza nieuchronny koniec tajemnicy bankowej we wszystkich jurysdykcjach? Nie do końca, pozostają jeszcze jurysdykcje, które do wymiany informacji podatkowych jak w przewidzianym standardzie nie przystępują, a przynajmniej jak na razie przystąpienia nie deklarują. Takimi jurysdykcjami, które stanowczo zaprzeczają przyjęciu standardu są Panama, Urugwaj czy Dubaj zwany „nową Szwajcarią”. Nie należy też zapominać o krajach – „rajach” rozrzuconych po Oceanie Indyjskim i Pacyfiku, jak: St. Lucia, Brunei, Dominica czy Vanuatu, gdzie obowiązywanie i gwarantowanie ścisłej tajemnicy bankowej jest ważnym czynnikiem wpływającym na podejmowanie operacji bankowych. Bahamy, które teoretycznie są w trakcie negocjacji z OECD, podchodzą bardzo sceptycznie do automatycznej wymiany informacji podatkowych i będą oponować tak długo jak będą mogły, chroniąc swoją reputację jako międzynarodowe centrum finansowe.
Biorąc pod uwagę rosnące globalne wsparcie dla standardu OECD, jurysdykcje te mogą jednak spotkać się ze zwiększoną presją co do przyjęcia i wdrożenia standardu w przyszłości. Aby to zrobić, musiałby jednak wprowadzić przepisy, które stanowiłyby ramy prawne dla automatycznej wymiany informacji, gdyż takie obecnie w wymienionych jurysdykcjach nie istnieją. Ponadto, musiałyby zwiększyć zasoby kadrowe i administracyjne dla skutecznego i praktycznego wdrożenia standardu, co wiąże się nie tylko z kosztami, ale i długim okresem reorganizacji administracji podatkowej oraz samej legalizacji takiej wymiany informacji. Póki co nie ma obaw w przedmiocie całkowitej utraty tajemnicy bankowej. Niektóre jurysdykcje, nawet takie które do standardu przystępują, oferują w dalszym ciągu najbardziej anonimowe systemy kont, w których bank nie zna swojego klienta. Przykładem są japońskie konta z pieczęcią natsu-in, identyfikujące klientów banku poprzez pieczęć.
Proponowany standard dalej pozostawia pewne luki, które mogą odnieść skutki względem krajów rozwijających się, pozwalając jednocześnie „rajom podatkowym” i ich klientom obejść nowe zasady. Zgodnie z założeniami standardu, każda ze stron CAA może arbitralnie wstrzymać się od wymiany informacji ze wskazanymi krajami. Zazwyczaj dotyczyć to będzie krajów biedniejszych, rozwijających się, w stosunku do których „raje podatkowe” i nie tylko, zwlekały z podpisywaniem dwustronnych umów podatkowych. W ten sposób centra offshore'owe będą mogły skupiać swoją aktywność na krajach rozwijających się, które de facto mogą nie zostać objęte standardem.
Takich zmian można było się spodziewać w świetle ogólnoświatowego kryzysu finansowego. Prawdopodobnym skutkiem globalnego trendu kontroli przepływów pieniężnych i kapitału będzie wzrost znaczenia pozabankowych systemów przechowywania aktywów, takich jak: pieniądz elektroniczny czy złoto, a także zepchnięcie dużej liczby podatników do szarej strefy.
apl. radc. Aleksandra Danielewicz, mec. Robert Nogacki – Kancelaria Prawna Skarbiec
