Umowa franczyzy na tle podstawowych kwestii prawa własności intelektualnej i prawa podatkowego
Franczyza jako model prowadzenia działalności gospodarczej staje się coraz bardzie powszechnym rozwiązaniem.
Ażeby uwolnić się od niepotrzebnych niepowodzeń związanych z niezrozumieniem powiązanych z umową franszyzy aspektów prawno-podatkowych i odnoszących się do będących częścią umowy franszyzy zagadnień związanych z prawem własności intelektualnej, należy zdać sobie sprawę z różnic dzielących umowę franszyzy od innych umów z zakresu własności intelektualnej i oszacować koszty podatku dochodowego od towarów i usług - VAT.
Umowa Franczyzy w polskim porządku prawnym należy do kategorii umów nienazwanych tzn. takich które nie zostały objęte regulacją aktów prawnych porządku krajowego(zatem umowy które nie zostały wymienione w części szczegółowej prawa zobowiązań, ale zostały objęte działaniem i nazwane przez inny akt prawny porządku krajowego są umowami nazwanymi). Zgodnie jednak z zasadą swobody umów którą wyraża art. 353.1 strony mogą dowolnie kształtować stosunek prawny, jeśli treść lub cel takiego stosunku pozostaje zgodna z właściwością- naturą stosunku, ustawą i zasadami współżycia społecznego.
Z tego przepisu wywodzi się właśnie prawo do zawieranie także umów, takich jak umowa franczyzy, które nie zostały wymienione w polskim porządku prawnym. Umowa Franczyzy obejmuje dwie strony; Franczyzodawce- udostępnia on drugiej stronie know-how, markę przedsiębiorstwa, sieć kontaktów, odpowiednią infrastrukturę etc. składające się na tzw. Pakiet franczyzowy. Druga strona zaś franczyzobiorca w zamian za wnoszenie stosownej opłaty zobowiązuje się do uiszczania opłaty franczyzowej, czy poddawania się czynnościom kontrolnym ze strony franczyzodawcy.
Istotnym jednak aspektem pozwalającym na bardziej wnikliwą analizę prawną jest odróżnienie umowy franczyzy od innych umów z zakresu prawa własności intelektualnej. Umowa franczyzy, choć w swojej strukturze przypomina umowę licencji to jednak zawiera element którego umowa licencji nie ma- mianowicie licencjodawca nie przekazuje podręcznika operacyjnego dotyczącego funkcjonowania firmy, nie jest zobowiązany do organizacji szkoleń, nie przekazuje strategii działania firmy, sposobu sprzedaży, organizacji i wystroju itp.
W szczególnej odmianie umowy licencji jaką jest licencja patentowa jest podobnie, tzn. rola licencjodawcy jest pasywna w przeciwieństwie do franczyzodawcy. Licencja patentowa jest zatem jednym z elementów umowy franczyzy i pomiędzy tymi dwoma umowami nie może być postawiony znak równości. Podobnie można wyjaśnić różnice pomiędzy umową o know how, a umową franczyzy. Umowa know-how zawiera się w umowie franczyzy, jest jego charakterystycznym elementem, lecz nie jedynym składającym się na sieć franczyzy. Dzięki braku utożsamiania umowy franczyzy z w/w umowami możemy uniknąć wielu konsekwencji przewidzianych dla tego typu umów w ustawie prawo autorskie, co jednak nie jest przedmiotem badawczym niniejszego artykułu.
Na gruncie jednak ustawy o podatku VAT umowa franczyzy będzie traktowana jako umowa licencji lub sublicencji, w tym ustalenie miejsca wykonywania franczyzy odbędzie się na zasadach ogólnych ustalonych w tej ustawie. Po stronie franczyzodawcy opłaty franczyzowe stanowić będą przychód rozliczany na zasadzie memoriałowej. Kwestią wzbudzającą duże kontrowersje i do tego momentu ostatecznie nie rozstrzygniętą jest traktowanie opłaty wstępnej jako opłaty za udzielenie licencji. Zgodnie z powszechną opinią organów podatkowych, wydatek ten uznawany jest za wydatek na nabycie wartości niematerialnej i prawnej, zwiększający jej wartość początkową i tym samym rozliczany jako koszt podlegający amortyzacji.
Opracował:
Piotr Pieńkowski
Kancelaria Prawna Świeca i Wspólnicy Sp. k.
