Autorskie koszty uzyskania przychodu

2023-06-02

Jesteś muzykiem, pisarzem, twórcą gier, a może programistą? W tych oraz w wielu innych działalnościach związanych z twórczością oraz prawami autorskimi przysługują zasady rozliczania 50% kosztów uzyskania przychodu (w skrócie 50% KUP). Taki przywilej dotyczy osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innych umów cywilnoprawnych.

Większość twórców pracujących dla pracodawców ma ograniczoną możliwość zmniejszenia podstawy opodatkowania za pomocą kosztów uzyskania przychodów. Aby nadać tym osobom pewną preferencję, ustawodawca postanowił dać możliwość obniżenia podstawy opodatkowania. Dzięki zastosowaniu 50% kosztów uzyskania przychodu twórcy oraz artyści otrzymując wynagrodzenie uzyskają więcej pieniędzy „ na rękę”. Jak to działa w praktyce? Wyjaśniamy w artykule.

Autorskie koszty uzyskania przychodu – kiedy się stosuje?

Koszty uzyskania przychodu (KUP) to wydatki, które są poniesione po to, aby osiągnąć przychód. Dzięki ich odliczeniu zmniejsza się podstawę opodatkowania, co z kolei przekłada się na niższy podatek. Koszty uzyskania przychodów, które pracodawca jako płatnik stosuje przy ustalaniu zaliczki na podatek z wynagrodzenia pracownika, są określone ryczałtowo. Wskazuje to art. 22 ust. 2 pkt 1 oraz pkt 3 ustawy o PIT. Koszt uzyskania przychodu to np. dojazd do pracy.

Jednym z takich kosztów są również koszty autorskie, czyli autorskie koszty uzyskania przychodów.

Na podstawie art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, koszty uzyskania przychodu z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i praw pokrewnych lub rozporządzania przez nich tymi prawami wynoszą 50 proc. uzyskanego przychodu. Przedsiębiorca, który współpracuje z twórcą nieprowadzącym działalności gospodarczej występuje jako płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych. Musi on obliczyć, pobrać oraz odprowadzić do właściwego urzędu skarbowego zaliczkę na podatek od wynagrodzenia należnego twórcy. Taki zapis oznacza, że wysokość zaliczki na podatek dochodowy się zmniejsza, docelowo również sam PIT, a wysokość pensji pracownika netto wzrasta, czyli dostaje on wyższe wynagrodzenie. Należy jednak dodać, że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe.

Jest to zatem bardzo korzystny zapis dla wszystkich twórców, bo zarabiają oni więcej. Autorskie koszty uzyskania przychodów pozwalają zwiększyć wynagrodzenie netto dla pracowników-twórców, a jednocześnie zachowują ten sam poziom kosztów po stronie pracodawcy.

Rodzaje umów

Autorskie koszty uzyskania przychodów są uwzględniane przy umowach o pracę oraz umowach cywilnoprawnych (umowy zlecenia, umowy o dzieło). Jak widać, forma nawiązania współpracy nie ogranicza możliwości skorzystania z obniżenia podstawy opodatkowania.

Autorskie koszty uzyskania przychodów nie dotyczą osób, które prowadzą działalność gospodarczą. W takiej sytuacji nie ma większych problemów z rozliczeniem, jako że przebiega ono na podstawie wystawionej faktury. Osoba zamawiająca nie ma wówczas żadnych obowiązków związanych z podatkiem, czy składkami ZUS wobec twórcy, bo twórca sam rozlicza wszystko w ramach swojej prowadzonej działalności.

Prowadząc działalność gospodarczą podatnik ma możliwość szerokiego wyboru sposobu opodatkowania w zależności do preferencji i korzystnych rozwiązań (zasady ogólne opodatkowania, podatek liniowy, ryczałt podatkowy, IP Box). Osoby pracujące na umowę u pracodawcy nie mają takiego wachlarzu wyboru. Właśnie dlatego ustawodawca dla nich przewidział podwyższone do 50% koszty uzyskania przychodu.

Autorskie koszty uzyskania przychodu – dla kogo?

Zgodnie z art. 22 ust. 9 pkt 1-3 ustawy o PIT, autorskie koszty uzyskania przychodów określa się w wysokości 50% w odniesieniu do przychodów:

• przychodów z przeniesienia praw do wynalazków – są to koszty przysługujące z tytułu zapłaty twórcy za przeniesienie prawa własności wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego - w wysokości 50% uzyskanego przychodu;

• przychodów z licencji do wynalazków – są to koszty przysługujące z tytułu opłaty licencyjnej za przeniesienie prawa stosowania wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego, otrzymanej w pierwszym roku trwania licencji od pierwszej jednostki, z którą zawarto umowę licencyjną - w wysokości 50% uzyskanego przychodu;

• przychodów uzyskanych z prac autorskich w ramach listy zawodów uprawnionych – są to koszty przysługujące z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami ( w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód).

W skrócie, aby skorzystać z 50% KUP twórca musi udzielić komuś licencji na korzystanie z jego utworu/dzieła lub przenieść prawa autorskie na kogoś.

Ważne, aby działalność twórcza podatnika stanowiła przedmiot prawa autorskiego, który został określony w rozdziale 1. ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Kto może korzystać z 50% KUP?

Skorzystanie z 50% kosztów uzyskania przychodów jest korzystne z punktu widzenia podatkowego, dlatego nic dziwnego, że coraz więcej grup osób chciałaby zakwalifikować swoje działania do kategorii praw autorskich.

Dokładny katalog  twórców, określa art. 22 ustępu 9 pkt 3 w zw. z ustępu 9b ustawy o PIT.  50% kosztów uzyskania przychodów stosuje się wyłącznie do przychodów uzyskiwanych z tytułu:

1)    działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;

2)      działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki;

3)      produkcji audialnej i audiowizualnej;

4)     działalności publicystycznej;

5)     działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;

6)     działalności konserwatorskiej;

7)     opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia;

8)     działalności badawczo-rozwojowej, naukowej, naukowo-dydaktycznej, badawczej, badawczo dydaktycznej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej.

Katalog jest zamknięty, co oznacza, że tylko do wyżej wymienionych przychodów można zastosować 50% KUP.

Ważne! Jeżeli podatnik udowodni, że faktycznie poniesione koszty uzyskania przychodów są wyższe od zastosowanego limitu 50%, koszty uzyskania przyjmuje się w wysokości kosztów faktycznie poniesionych.

Co to jest przedmiot prawa autorskiego?

Przedmiotem prawa autorskiego jest utwór, który w rozumieniu prawa jest przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

Mowa o utworach takich jak: plastyczne, fotograficzne, lutnicze, muzyczne, sceniczne itd.

Utwór w rozumieniu prawa autorskiego to wszystko to, co nie jest odwzorowaniem, tylko ma pewien element nowości. Jest to rezultat działalności, który jest bardzo związany z twórcą, w taki sposób, że bardzo mało jest prawdopodobne, aby inna osoba, która podejmie identyczny wysiłek twórczy, uzyskała analogiczny lub zasadniczo podobny rezultat.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby móc skorzystać z 50% KUP?

Aby móc skorzystać z preferencji 50% KUP należy zatem:

- w ramach stosunku pracy stworzyć utwór będący przedmiotem prawa autorskiego;

- w ramach stosunku pracy powinien powstać utwór określony w 22 ust. 9b ustawy o PIT;

- dysponować dowodami potwierdzającymi stworzenie przez pracownika utworu będącego przedmiotem prawa autorskiego;

- wyraźnie należy wyodrębnić honorariom autorskie od innych składników wynagrodzenia twórcy/pracownika.

Honorarium autorskie musi być wydzielone z wynagrodzenia w sposób wyraźny, wskazane jest prowadzenie ewidencji tych prac i rozróżnienie wynagrodzenia. Przykładowo w pracy programisty honorarium autorskie to wynagrodzenie za kodowanie, ale już stałe obowiązki jako tester nie są objęte autorskimi kosztami uzyskania przychodu.

Pamiętajmy o tym, że pracownik musi rozporządzić na rzecz pracodawcy prawami autorskimi do stworzonego działa. Przeniesienie praw autorskich jest bezzwrotne. Oznacza to, że prawa do utworu przechodzą na inny podmiot.

Limit autorskich kosztów uzyskania przychodu

Ważną informacją w kontekście zastosowania preferencyjnej metody rozliczania kosztów uzyskania przychodów jest limit kwotowy. Ustalono, że maksymalna wartość jest uzależniona od wskaźnika, który stanowi górny pułap pierwszego progu podatkowego dla rozliczających się na skali podatkowej.

Jeszcze do 2021 roku wartość nie mogła przekroczyć pułapu 85 528 zł. Jednak zmiany wprowadzone przez Polski Ład doprowadziły do zwiększenia limitu autorskich kosztów uzyskania przychodów do kwoty 120 000 zł. Oznacza to, że 50% kosztów uzyskania przychodów z tytułu praw autorskich, można zastosować do przychodu nieprzekraczającego tej kwoty.

Oprócz tego pracownicy, jak i pracodawcy powinni pamiętać, że kwota 120.000 zł sumuje się również z innymi ulgami podatkowymi. Przychody z tytułu ulgi:

• dla młodych,

• dla rodzin 4+,

• na powrót,

• dla pracujących emerytów.

Podatnicy są zobowiązani do nadwyżki ponad wskazaną wartość do odprowadzenia stawki PIT, właściwej dla drugiego progu podatkowego – 32%.

50% koszty uzyskania przychodów – obliczenie

Przy obliczaniu autorskich kosztów uzyskania przychodu w ramach stosunku pracy należy odnieść się do wartości brutto osiągniętego przychodu. Jeśli honorarium autorskie wynosi część wynagrodzenia, to do tej części stosuje się 50% koszty uzyskania przychodów. Ważny jest podział wynagrodzenia na część związaną z wykonywaniem obowiązków pracowniczych i część określającą honorarium, związaną z korzystaniem z praw autorskich. Jeśli pracownik w ramach obowiązków wynikających ze stosunku pracy wykonał utwór, to pracodawca z chwilą jego przejęcia, nabywa do tego utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

Warto dodać, że w przypadku programów komputerowych nieco inaczej jest uregulowana kwestia przejścia majątkowych praw autorskich. Nie są one przenoszone przez pracownika na pracodawcę, ponieważ z mocy prawa pracodawca jest ich właścicielem od samego początku.

50% kosztów uzyskania przychodów w 2023 roku – o czym warto pamiętać

Stosowanie 50% kosztów uzyskania przychodów jest możliwe jedynie w stosunku do szczegółowo określonej kategorii przychodów, dodatkowo należy spełniać regulacje ustawowe. Ustawa o podatku PIT określa, że limit nie może przekroczyć górnej granicy pierwszego progu podatkowego, która na 2023 roku wynosi 120 000 zł. Limit ten 120 000 zł jest wspólny dla 50% kosztów uzyskania przychodów, dodatkowo w tym limicie liczymy przychody z tytułu ulgi dla młodych, dla rodzin wielodzietnych, dla emerytów i powracających z zagranicy.