Czy na zwolnieniu lekarskim można wyjechać na urlop?

2024-07-26

Pracownicy często zastanawiają się, czy w trakcie zwolnienia lekarskiego mogą wyjechać na wakacje. Z jednej strony zwolnienie oznacza konieczność powrotu do zdrowia, z drugiej zaś wiele osób widzi w nim okazję do odpoczynku w bardziej sprzyjających warunkach. Jakie są zatem regulacje prawne dotyczące wyjazdów podczas zwolnienia lekarskiego?

Każdy pracownik zatrudniony na umowie o pracę (lub na umowie zlecenie z opłacanymi składkami zdrowotnymi) ma prawo do zwolnienia lekarskiego, za które zazwyczaj przysługuje 80% wynagrodzenia. Należy jednak pamiętać, że korzystanie z L4 wiąże się z pewnymi obowiązkami. Co wolno robić podczas zwolnienia lekarskiego, a czego należy unikać? Sprawdzamy, jakie są zasady i ryzyka związane z łączeniem zwolnienia lekarskiego z wyjazdem na urlop.

Rodzaje zwolnień lekarskich

Zwolnienie lekarskie (tzw. L4) to dokument potwierdzający, że pracownik jest niezdolny do pracy, wydawany przez lekarza po uprzednim badaniu zgodnie ze wzorem ZUS. Pracodawca otrzymuje go w formie elektronicznej, a pracownik musi dodatkowo powiadomić pracodawcę o jego wystawieniu.

Lekarz może oznaczyć zwolnienie lekarskie na dwa sposoby. Oprócz kodu choroby na dokumencie znajduje się cyfra, która wskazuje zalecenia lekarza. Cyfra 1 oznacza "leżące" zwolnienie, a cyfra 2 "chodzące". Jest to istotne ze względu na możliwe kontrole.

Zwolnienie z cyfrą 2 oznacza, że poruszanie się nie szkodzi pacjentowi i może on wykonywać codzienne czynności, takie jak zakupy spożywcze, wizyty w aptece, wizyty lekarskie, a nawet krótkie spacery, o ile nie są one sprzeczne z zaleceniami lekarza.

Natomiast zwolnienie oznaczone cyfrą 1 wymaga, aby pacjent pozostał w domu przez cały okres choroby, z wyjątkiem szczególnych sytuacji, takich jak wyjście do apteki czy wizyta lekarska. Pacjent musi jednak pamiętać, aby nie nadużywać tego przywileju.

Czy na L4 można wychodzić z domu?

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna i zależy od celu wyjścia. Prawo pracy pozwala na opuszczenie domu w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, takich jak:

• zakupy spożywcze,

• zakup leków i realizacja recept,

• wizyta u lekarza lub rehabilitanta.

Jeśli zastanawiasz się, czy w czasie zwolnienia lekarskiego można wyjść do sklepu, nie musisz się martwić o negatywne konsekwencje ze strony pracodawcy czy ZUS-u. Ważne jest jednak posiadanie odpowiednich dowodów na wypadek ewentualnej kontroli, aby móc uzasadnić swoją nieobecność w domu.

Czy można jechać na wczasy na zwolnieniu lekarskim?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Z pewnością można stwierdzić, że jeśli zwolnienie lekarskie zawiera kod nr 1, czyli „chory powinien leżeć”, wyjazd na wakacje zorganizowane czy urlop za granicę będzie uznany za niedozwolony. Zgodnie z Kodeksem pracy, jeśli pracownik nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie z usprawiedliwionych przyczyn, takich jak czasowa niezdolność do pracy z powodu choroby, pracodawca musi przesunąć urlop na późniejszy termin.

Gdy zwolnienie lekarskie zawiera wskazanie „chory może chodzić” (tzw. zwolnienie chodzące) wyjazd na wakacje, jest już bardziej dopuszczalny. Z pewnością nie ma przeciwwskazań do wyjazdu do rodziny, gdzie odpoczynek i dochodzenia do zdrowia mogą być ze sobą połączone, wskazane, a nawet bardziej efektywne. Wszystko zależy jednak od stanu zdrowia ubezpieczonego i charakteru niezdolności do pracy. Szczególnie można uzasadnić taki wyjazd chorego, który ma problemy ze zdrowiem psychicznym. Najważniejsze, aby pamiętać o obowiązku poinformowania o zmianie adresu pobytu płatnika składek i ZUS - mamy na to 3 dni. Warunkiem jest, aby zmiana pobytu sprzyjała powrotowi do zdrowia i była zatwierdzona przez lekarza. Warto pamiętać o następujących zasadach:

1. Podanie adresu pobytu: adres, pod którym przebywa pracownik podczas niezdolności do pracy, należy zgłosić lekarzowi wystawiającemu zaświadczenie lekarskie, jeśli różni się on od adresu podanego w dokumentacji medycznej lub w profilu informacyjnym pacjenta.

2. Powiadomienie o zmianie adresu: pracownik jest zobowiązany poinformować zarówno płatnika składek, jak i ZUS o każdej zmianie miejsca pobytu podczas zwolnienia lekarskiego. Ma na to 3 dni. W przypadku braku powiadomienia, kontrola zostanie przeprowadzona na adres podany w zaświadczeniu lekarskim i uznana za skutecznie doręczoną.

3. Wskazania lekarskie: zaświadczenie lekarskie określa, czy pacjent powinien leżeć, czy może chodzić. W przypadku wskazania „chory powinien leżeć”, wyjazd na wakacje czy urlop zagraniczny jest niedozwolony i traktowany jako niewłaściwe wykorzystanie zwolnienia.

Co można robić na zwolnieniu lekarskim od psychiatry?

Zwolnienie lekarskie od psychiatry różni się od standardowego zwolnienia wydawanego w przypadku problemów fizycznych. Zwykle zwolnienie lekarskie wiąże się z zaleceniem, by pacjent pozostał w miejscu zamieszkania, odpoczywał i unikał aktywności. Jednak osoby na zwolnieniu od psychiatry mogą mieć inne potrzeby, które wymagają innego podejścia do codziennych czynności.

Pracownik na zwolnieniu lekarskim od psychiatry często ma możliwość wychodzenia z domu. Warto jednak skonsultować się z lekarzem, aby uzyskać szczegółowe zalecenia. Nie ma przeciwwskazań do wykonywania codziennych czynności, takich jak wyjście na zakupy, do apteki, spacer z psem, uprawianie sportów, spotkania w kawiarniach czy wizyty u rodziny i przyjaciół. Ważne jest, aby unikać działań, które mogłyby negatywnie wpłynąć na proces powrotu do zdrowia. Udział w uroczystościach rodzinnych, takich jak urodziny, śluby czy chrzciny, jest również dozwolony, o ile nie koliduje z zaleceniami lekarza.

Podczas zwolnienia od psychiatry pacjent może zmienić miejsce pobytu, ale musi zgłosić ten fakt pracodawcy i ZUS.

L4 na dziecko – czy można wychodzić z domu?

L4 można wziąć również na dziecko. Chociaż pracownik nie jest w takim przypadku fizycznie niezdolny do pracy, musi przestrzegać tych samych zasad co w przypadku własnej choroby. Można wyjść do sklepu, apteki czy lekarza, ale inne wyjścia powinny być ograniczone.

Zwolnienie chorobowe a ciąża

Czy kobieta w ciąży musi spędzić całe zwolnienie lekarskie w domu, bez możliwości wyjazdów? Każdy przypadek trzeba ocenić indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, w tym ryzyko dla zdrowia kobiety.

Kobieta na zwolnieniu lekarskim z powodu ciąży musi przestrzegać tych samych zasad, co przy "zwykłym" zwolnieniu lekarskim. Można wyjechać, np. na długi weekend nad morze, ale trzeba wcześniej zgłosić to do ZUS, wskazując nowy adres pobytu.

Jeżeli wyjazd ma poprawić stan zdrowia, nie ma przeciwwskazań. Kluczowe jest, aby nie nadwyrężać się i unikać działań sprzecznych z zaleceniami lekarza. W niektórych przypadkach lekarz może nawet zalecić wyjazd, np. w celu zmiany otoczenia lub poprawy stanu psychicznego.

Zwolennicy poglądu, że będąc na L4 w trakcie ciąży, nie można odbywać podróży w celach wakacyjnych, argumentują, że zwolnienie lekarskie nie jest dodatkowym urlopem wypoczynkowym ani dniami wolnymi przeznaczonymi na wakacje.

Na czym polega kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego?

Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego ma na celu sprawdzenie, czy pracownik:

• nie wykonuje pracy zarobkowej podczas okresu zwolnienia lekarskiego,

• nie korzysta ze zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem.

Jeśli zwolnienie lekarskie zostało wydane z powodu konieczności opieki nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny, dodatkowo sprawdza się, czy:

• poza pracownikiem nie ma innych domowników, którzy mogliby zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny (nie dotyczy to opieki nad dzieckiem do 2 lat).

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, pracownik, który podczas zwolnienia lekarskiego wykonuje pracę zarobkową lub korzysta ze zwolnienia niezgodnie z jego przeznaczeniem, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia. Pracodawca ma również prawo zwolnić takiego pracownika w trybie natychmiastowym.

Te okoliczności są ustalane na podstawie art. 68, który reguluje procedury kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich. Kontrole mogą być przeprowadzane zarówno przez płatników składek, jak i Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Podczas kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz wystawiania zwolnień lekarskich, ZUS może:

- przeprowadzić badanie lekarskie w wyznaczonym miejscu, np. w siedzibie ZUS lub w miejscu pobytu ubezpieczonego,

- skierować osobę chorą na badanie specjalistyczne do lekarza wyznaczonego przez ZUS,

- żądać od lekarza wystawiającego zwolnienie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej lub wyjaśnień,

- zlecić wykonanie dodatkowych badań.

Czego nie wolno robić na L4 - jakie konsekwencje?

Ze względu na wzrastającą liczbę fałszywych zwolnień lekarskich, ZUS coraz częściej przeprowadza kontrole. Warto pamiętać o kilku kluczowych zasadach, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji. Korzystanie z fałszywego L4 może skutkować natychmiastowym zwolnieniem z pracy. W przypadku stwierdzenia, że pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego przeznaczeniem, traci prawo do świadczenia pieniężnego i będzie musiał zwrócić niesłusznie wypłacony zasiłek chorobowy.

Podczas zwolnienia chorobowego zabrania się wykonywania pracy zdalnej, niezależnie od tego, czy zwykle pracujemy w biurze, czy z domu. Osoby przebywające na L4, które mimo to pracują, tracą prawo do zasiłku chorobowego.

Na zwolnieniu lekarskim nie powinno się również wykonywać prac domowych, takich jak remont mieszkania, koszenie trawy, praca w ogrodzie czy w gospodarstwie. Kategorycznie zakazane jest podróżowanie - wycieczki po kraju i za granicę są uznawane za niezgodne z zaleceniami lekarza. Niewłaściwe użycie zwolnienia lekarskiego może prowadzić do poważnych konsekwencji.

Ciekawostką jest, że zwolnienie lekarskie oznacza również zakaz uczestniczenia w imprezach. Nie należy brać udziału w uroczystościach i imprezach rodzinnych, ponieważ ZUS może uznać to za niestosowanie się do zaleceń lekarskich.

Podsumowanie

Każda sytuacja jest oceniana indywidualnie podczas kontroli. Wiele zależy od rodzaju choroby, zaleceń lekarskich i ogólnego stanu zdrowia osoby na L4. Inaczej traktuje się powrót do zdrowia osoby z depresją, złamaną kończyną czy pracownicy w ciąży. Ważne jest przestrzeganie przepisów prawa pracy, które nie pozwalają na łączenie urlopu wypoczynkowego ze zwolnieniem lekarskim. Otrzymanie zwolnienia lekarskiego w trakcie urlopu przerywa ten urlop. Celem ustawodawcy jest wyraźne oddzielenie okresu odpoczynku od okresu powrotu do zdrowia.