Podatek od spadku i darowizn 2024/2025 | Podatnik.info

2023-01-01 Aktualizacja: 2025-01-20

Przekazanie darowizny na cele pożytku publicznego, czy to w formie kwoty pieniężnej, sprzętu czy innego materialnego wsparcia organizacji charytatywnych, jest nie tylko cenne i etyczne - wiąże się też z pewnym docenieniem ze strony państwa, które pozwala odliczyć niektóre darowizny od swojego podatku dochodowego. W tym artykule omawiamy, czy i jak duży podatek należy zapłacić od otrzymanej darowizny lub spadku, a także czy można odliczyć darowiznę od podatku. Zapraszamy do lektury!

Darowizna w świetle prawa

Wedle ustawy kodeksu cywilnego, przekazana darowizna jest umową między dwiema stronami. Polega ona na bezpłatnym wykonywaniu świadczeń majątkowych jednej strony wobec drugiej. Darowizna może mieć postać pieniężną lub rzeczową. Nie mówi się za to o darowiźnie, gdy:

• darczyńca realizuje bezpłatne świadczenie, które jest skutkiem wykonywania innej umowy regulowanej przepisami kodeksu cywilnego,

• darczyńca przekazuje prawa majątkowe, których jeszcze nie nabył,

• darczyńca przekazuje prawa majątkowe, które – w momencie ich zrzeczenia się – przestają istnieć.

Na ogół darowizna to po prostu przekazanie pieniędzy lub elementów mienia na rzecz wskazanego podmiotu. Darowizna może być przekazana zarówno osobom fizycznym, organizacjom nieposiadającym osobowości prawnej, jak i osobom prawnym na realizację celów statutowych lub działalność pożytku publicznego. Co najważniejsze – świadczenie darowizny charakteryzuje się przede wszystkim tym, że jest nieodpłatne.

Czym jest spadek w świetle prawa?

Spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych, które przechodzą na spadkobierców z chwilą śmierci spadkodawcy. Obejmuje on zarówno aktywa (np. nieruchomości, oszczędności, akcje), jak i pasywa (np. długi i zobowiązania). Prawo spadkowe reguluje sposób dziedziczenia, który może odbywać się na podstawie ustawy (gdy brak testamentu) lub testamentu (gdy spadkodawca pozostawił swoją wolę). W celu nabycia spadku konieczne jest przeprowadzenie procedury stwierdzenia nabycia spadku przez sąd lub aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.

Forma przekazania darowizny

Kodeks cywilny mówi, że darowizna musi zostać zrealizowana w formie umowy. Ta jednak nie zawsze musi być pisemna. W przypadku darowizny pieniężnej zyskuje ona ważność w momencie przekazania środków, np. przelew bankowy na rachunek płatniczy obdarowanego. W przypadku darowizny innego rodzaju (np. rzeczowej) wymagane jest złożenie pisemnego oświadczenia lub umowy w formie aktu notarialnego.

Forma przekazania spadku

Spadek przekazywany jest na mocy prawa spadkowego i formalizowany w drodze postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza. 

W obu przypadkach niezbędne jest przeprowadzenie procedury spadkowej, która potwierdza prawa spadkobierców do majątku zmarłego.

Kiedy trzeba zapłacić podatek od darowizny?

Podatek od darowizny jest obowiązkiem obdarowanego. Darowizny nie są wliczane w koszty uzyskania przychodu i nie podlegają ustawie o podatku dochodowym, lecz przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn. Osoba fizyczna, która otrzyma darowiznę, musi zapłacić podatek w przypadku otrzymania:

• rzeczy znajdujących się na terenie Polski,

• praw majątkowych realizowanych na terenie Polski.

W przypadku darowizn pieniężnych lub rzeczowych przekazanych osobom prawnym, zasady opodatkowania regulują przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT).

Kiedy trzeba zapłacić podatek od spadku?

Osoby fizyczne, które odziedziczyły majątek, mają obowiązek uiścić podatek, gdy wartość spadku przekracza kwotę zwolnioną z opodatkowania. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie potwierdzenia sądowego o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.

Stawki podatku od spadku i darowizny 2024/2025

Stawki podatku od spadku i darowizny zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. 2023 poz. 1226).

Wysokość podatku od spadków zależy od przynależności spadkobiercy do jednej z trzech grup podatkowych oraz od wartości nabytego majątku.

Kwota wolna od podatku od spadków i darowizn 2024

Kwoty wolne od podatku wynoszą:

• 36 120 zł – dla I grupy podatkowej,

• 27 090 zł – dla II grupy podatkowej,

• 5 733 zł – dla III grupy podatkowej.

Grupy podatkowe w podatku od spadków i darowizn

Zanim przejdziemy do objaśnienia sposobu obliczania podatku od spadku i darowizn, przedstawmy przynależność osób do grup podatkowych:

• Do I grupy podatkowej należą: małżonek, zstępni, wstępni, pasierbowie, zięciowie, synowe, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie,

• Do II grupy podatkowej należą: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych (np. mąż wnuczki),

• Do III grupy podatkowej należą: inni nabywcy.

Jak obliczyć podatek od spadku i darowizn?

Podatek oblicza się od nadwyżki ponad kwoty wolne, stosując następujące stawki:

I grupa podatkowa:

• do 10 278 zł: 3%,

• od 10 278 zł do 20 556 zł: 308,30 zł i 5% od nadwyżki ponad 10 278 zł,

• powyżej 20 556 zł: 822,20 zł i 7% od nadwyżki ponad 20 556 zł.

II grupa podatkowa:

• do 10 278 zł: 7%,

• od 10 278 zł do 20 556 zł: 719,50 zł i 9% od nadwyżki ponad 10 278 zł,

• powyżej 20 556 zł: 1 644,50 zł i 12% od nadwyżki ponad 20 556 zł.

III grupa podatkowa:

• do 10 278 zł: 12%,

• od 10 278 zł do 20 556 zł: 1 233,40 zł i 16% od nadwyżki ponad 10 278 zł,

• powyżej 20 556 zł: 2 877,90 zł i 20% od nadwyżki ponad 20 556 zł.

Należy pamiętać, że osoby należące do tzw. "zerowej" grupy podatkowej (najbliższa rodzina) mogą być zwolnione z podatku od spadków, pod warunkiem zgłoszenia nabycia majątku do urzędu skarbowego w odpowiednim terminie.

Przekazanie darowizny – czy i kiedy można odliczyć?

Dobroczynność ma też wymiar praktyczny. Część przekazanej darowizny można odzyskać przy zeznaniu podatkowym. Można odliczyć zarówno darowizny rzeczowe, jak i pieniężne. Prawo od odliczenia darowizny można zrealizować już przy najbliższym zeznaniu podatkowym. Sama darowizna, by mogła być odliczona, musi być przekazana wymienionym w ustawie podmiotom.

Odliczenia darowizn – rodzaje obdarowanych podmiotów

Odliczenia darowizn od podatku mogą być zrealizowane, jeśli darowizna została przekazana osobom prawnym, jednostkom nieposiadającym osobowości prawnej czy organizacjom pozarządowym. Głównie chodzi o:

• podmioty spoza sektora bankowego, finansowego, niebędące instytutami badawczymi czy spółkami prawa handlowego,

• podmioty, które nie działają w celu osiągnięcia zysku, w tym spółkom akcyjnymi i z ograniczoną odpowiedzialnością czy klubom sportowym, które cały swój dochód przeznaczają na realizację celów statutowych, nie dzieląc się zyskiem z akcjonariuszami, udziałowcami i pracownikami,

• fundacje i stowarzyszenia, spółdzielnie socjalne,

• podmioty podległe związkom wyznaniowym lub działające na podstawie umowy o wzajemnych stosunkach między związkiem wyznaniowym a RP, lub przepisów o gwarancjach wolności sumienia, o ile statut zakłada cele pożytku społecznego.

Można odliczyć darowizny przekazane na rzecz działalności pożytku publicznego

Istnieje kilka kategorii działalności, na których rzecz można przekazaną darowiznę odliczyć od podatku. Są to:

• cele kultu religijnego,

• oddanie krwi przez honorowego dawcę krwi,

• darowizna dla organizacji prowadzącej działalność pożytku publicznego.

Ostatnia kategoria jest szeroka i obejmuje liczne cele wymienione w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2023 poz. 571). Ustawa ta precyzuje zakres działań uznawanych za cele pożytku publicznego, m.in. działania na rzecz edukacji, ochrony zdrowia, pomocy społecznej czy ochrony środowiska.

Kiedy nie można odliczyć darowizn?

Niestety, nie wszystkie darowizny można odliczyć od podatku. Nie jest to możliwe, gdy darowizny przekazane zostały dla:

• osób fizycznych,

• partii politycznych,

• podmiotów państwowych, samorządowych i jednostek podległych ich administracji,

• związków zawodowych czy organizacji pracodawców,

• podmiotów, których działalność polega na wytwarzaniu alkoholu, towarów tytoniowych, wyrobów z metali szlachetnych czy działających w przemyśle elektronicznym i paliwowym.

Nie można też odliczyć od podatku darowizn odliczonych na podstawie odrębnych przepisów, zaliczonych w koszty uzyskania przychodu czy darowizn, które w dowolnej formie zostały zwrócone podatnikowi. Nie można też odliczyć darowizny od podatku, jeśli przekazaliśmy ją na organizację działającą w celu osiągnięcia zysku.

Jaką kwotę darowizny można odliczyć od podatku?

Odliczenie darowizny od podatku możliwe jest do wysokości 6% dochodu w przypadku osób fizycznych rozliczających się według skali podatkowej lub podatkiem liniowym oraz 10% dochodu w przypadku osób prawnych. Limit ten obejmuje łączną wartość wszystkich darowizn przekazanych na cele pożytku publicznego, kultu religijnego, krwiodawstwo lub inne cele wskazane w ustawie. Ważne jest, aby darowizna była odpowiednio udokumentowana, np. dowodem wpłaty na konto organizacji pożytku publicznego lub innym dokumentem potwierdzającym jej przekazanie.

Jakie zmiany zaszły w podatku od spadków i darowizn?

Nowy projekt Ministerstwa Finansów wprowadził dużą zmianę, która jest konsekwencją mechanizmu waloryzacji uwzględnionego w ustawie z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn. Decyzja o wprowadzeniu nowelizacji przepisów związana była z gwałtownym wzrostem cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku. Waloryzacja dotyczy dwóch obszarów:

• kwot pieniędzy i kwoty wartości innych rzeczy zwolnionych od podatku od spadków i darowizn, określonych w art. 4 ust. 1 pkt 5,

• kwot czystej wartości rzeczy i praw majątkowych niepodlegających opodatkowaniu, określonych w art. 9 ust. 1,

• skal podatkowych, czyli przedziałów, do których stosuje się poszczególne stawki podatków i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu, określonych w art. 15 ust. 1.

Według obowiązujących przepisów stawka podatku od spadków i darowizn podwyższa się wraz ze wzrostem cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad 6%, w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen.

Podstawą podjęcia decyzji o waloryzacji oraz jej wysokości jest skumulowany indeks wskaźników kwartalnych, które w terminie 30 dni po upływie każdego kwartału publikuje Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Inflacja spowodowała konieczność wprowadzenia znaczących zmian w obowiązujących do tej pory limitach.

Zgłoszenie nabycia spadku – jak to zrobić?

Jeśli chcemy skorzystać ze zwolnienia od podatku, musimy wypełnić zgłoszenie (na formularzu SD-Z2 w przypadku darowizny, na formularzu SD-3 w przypadku spadku) o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze spadku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Warto pamiętać, że opodatkowaniu podlega nabycie majątku o wartości przekraczającej kwotę wolną od podatku dla poszczególnych grup podatkowych.

Termin na złożenie zgłoszenia wynosi 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. W przypadku braku zgłoszenia w terminie, podatnikowi grozi konieczność zapłaty podatku.

Przy obliczaniu kwoty wolnej od podatku sumuje się wartość rynkową majątku ostatnio nabytego przez spadkobiercę z wartością rzeczy i praw majątkowych nabytych uprzednio od spadkodawcy (np. tytułem darowizny, nieodpłatnego zniesienia współwłasności) w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie spadku lub zapisu.

Niezgłoszona darowizna – skutki

Niezgłoszona darowizna lub spadek do urzędu skarbowego w ustawowym terminie (6 miesięcy od momentu powstania obowiązku podatkowego) powoduje nieprzyjemne konsekwencje.

Przykładowo, niezgłoszona darowizna od rodziców skutkuje tym, że jest ona opodatkowana na zasadach ogólnych. Oznacza to, że w takim wypadku darowizna powoduje konieczność złożenia deklaracji i zapłaty podatku. Aby uniknąć podatku od spadku np. mieszkania po rodzicach lub dziadkach, należy dokonać zgłoszenia spadku do urzędu skarbowego w ustawowym terminie.

Warto wiedzieć, że niezgłoszenie do urzędu skarbowego faktu otrzymania spadku lub darowizny może być potraktowane jako oszustwo podatkowe. W konsekwencji można być obciążonym sankcją finansową w postaci podwyższonego podatku, sięgającego nawet 20%.

Podsumowanie

Poniżej prezentujemy najważniejsze informacje dotyczące zmian podatku od spadków oraz darowizn:

• Zmiany w podatku od spadków/darowizn 2024/2025 dotyczą I, II oraz III grupy podatkowej.

• Darowizny w I grupie podatkowej od jednego darczyńcy nieprzekraczające 36 120 zł nie będą podlegały opodatkowaniu.

• Niezgłoszona darowizna lub spadek do urzędu skarbowego w ustawowym terminie powoduje konieczność zapłaty podatku.

• Nie sumujemy darowizn otrzymanych od wielu osób z tej samej grupy podatkowej.

W związku z wprowadzonymi zmianami, obecnie mamy możliwość otrzymania wyższych sum pieniężnych w formie darowizny bez obowiązku zapłaty podatku.

Jeśli chcesz szybko i bezproblemowo rozliczyć podatek od spadku lub darowizny – wypróbuj nasz bezpłatny program do PIT – PIT Pro Podatnik.info, który poprowadzi Cię przez proces rozliczenia krok po kroku.