RKO a Aktywny Rodzic – wielu podatników musi oddać świadczenie

2025-01-28

Program Aktywny Rodzic to nowe rozwiązanie, które rząd wprowadza jako wsparcie dla pracujących rodziców. Ma ono zastąpić dotychczas obowiązujący Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO). W związku z tym pojawiają się pytania o to, jakie konsekwencje poniosą beneficjenci obecnego programu. Czy Aktywny Rodzic zastąpi RKO? Eksperci Podatnik.info analizują poniżej zależność RKO a Aktywny Rodzic.

Spis treści:

• RKO a Aktywny Rodzic
• Czy Aktywny Rodzic zastąpi RKO? To już nastąpiło, choć nie każdy zdawał sobie z tego sprawę
• Zwrot RKO – kto jest do niego zobowiązany?
• Podsumowanie: Aktywny Rodzic a RKO – najważniejsze informacje

RKO a Aktywny Rodzic

Od momentu wprowadzenia zmian w programach wspierających rodziców pracujących pojawiły się liczne pytania. Czy Aktywny Rodzic zastąpi RKO? Jakie zasady należy spełniać? Aby rozwiać te wątpliwości, warto na początku wyjaśnić, na czym polegają oba programy.

Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO) oraz Aktywny Rodzic to dwa kluczowe świadczenia wspierające rodziny w Polsce. Choć oba programy mają na celu wsparcie rodziców w opiece nad dziećmi, to ich struktura i zasady przyznawania znacząco się różnią.

RKO zostało wprowadzone jako forma pomocy finansowej dla rodziców dzieci w wieku od 12. do 35. miesiąca życia na mocy ustawy z dnia 17 listopada 2021 roku o Rodzinnym Kapitale Opiekuńczym (Dz.U. 2021 poz. 2270). Pełna kwota świadczenia wynosi 12 000 zł. Beneficjenci mogli wypłacić środki w ratach 1 000 zł przez rok lub 500 zł przez dwa lata.

Z kolei program Aktywny Rodzic, ustanowiony na podstawie ustawy z dnia 15 maja 2024 roku o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – „Aktywny rodzic” (Dz. U. 2024 poz. 858), jest kompleksowym rozwiązaniem, które nie tylko zapewnia wsparcie finansowe, ale także oferuje wiele inicjatyw zachęcających rodziców do aktywnego uczestnictwa w rynku pracy lub edukacji.

W ramach programu Aktywny Rodzic można otrzymać jedno z trzech świadczeń:

• Aktywni Rodzice w Pracy, czyli babciowe, dla rodziców aktywnych zawodowo 1500 zł miesięcznie na rzecz organizacji opieki nad maluchem w wieku 12 – 35 miesięcy,
• Aktywnie w Żłobku – dofinansowanie żłobka do 1500 zł miesięcznie na dziecko na pokrycie kosztów pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym czy u dziennego opiekuna,
• Aktywnie w Domu – 500 zł miesięcznie na dziecko w wieku 12 – 35 miesięcy dla rodziców, którzy wychowują swojego malucha w domu.

W efekcie wielu beneficjentów zastanawia się nad zależnością RKO a Aktywny Rodzic. Dlatego warto zwrócić uwagę, że istnieje wyraźna korelacja między tymi dwoma programami. Aktywny Rodzic w wielu przypadkach zastępuje świadczenie RKO. Nowy program ma na celu eliminację potencjalnych barier powrotu rodziców na rynek pracy, zapewniając jednocześnie środki na opiekę nad dzieckiem w żłobku, klubie dziecięcym lub za pośrednictwem opiekuna dziennego.

Dzięki wprowadzeniu nowego rozwiązania, rodzice mogą korzystać z bardziej elastycznych form wsparcia dostosowanych do współczesnych wyzwań zawodowych i rodzinnych. Program Aktywny Rodzic kładzie nacisk na finansowanie opieki instytucjonalnej, co jest szczególnie istotne dla rodziców powracających na rynek pracy po dłuższej przerwie.

Czy Aktywny Rodzic zastąpi RKO? To już nastąpiło, choć nie każdy zdawał sobie z tego sprawę

Od momentu wprowadzenia programu Aktywny Rodzic wiele osób nie zdawało sobie sprawy, że zastępuje on świadczenie RKO. Taka sytuacja była szczególnie zauważalna w okresie przejściowym między programami, kiedy to brak precyzyjnych informacji lub niezrozumienie nowych zasad prowadziło do licznych nieporozumień.

Podatnicy nie wiedzieli, czy można pobierać RKO i Aktywny Rodzic. Przepisy ustawy o programie Aktywny Rodzic przewidywały jednak, że w niektórych sytuacjach świadczenia te nie mogą być łączone, jeżeli została pobrana pełna kwota RKO, czyli 12 000 zł.

Jeżeli beneficjent pobrał pełną kwotę RKO, nadal mógł skorzystać z dwóch świadczeń – babciowego Aktywni Rodzice w Pracy i żłobkowego Aktywnie w Żłobku. Nie przysługiwało jednak świadczenie Aktywnie w Domu.

Kwestia RKO a Aktywny Rodzic prezentuje się inaczej, gdy nie została wykorzystana pełna kwota 12 000 zł. W takiej sytuacji można skorzystać z jednego z trzech dostępnych świadczeń w ramach Aktywny Rodzic. Należy jednak pamiętać, że łączna wartość RKO i Aktywnie w Domu nie może przekroczyć 12 000 zł.

Jednak w praktyce niektórzy beneficjenci, korzystając z nowego świadczenia Aktywny Rodzic, nadal pobierali świadczenie RKO wbrew zasadom. Wiele z tych sytuacji wynikało z niedostatecznej kampanii informacyjnej oraz braku jasnych wytycznych dla beneficjentów.

Według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), liczba przypadków, w których doszło do niesłusznego pobrania świadczeń, wzrosła szczególnie w pierwszych miesiącach obowiązywania nowego programu. Wiele rodzin było przekonanych, że mają prawo do obu form wsparcia, co prowadziło do sytuacji, w której środki były wypłacane bezpodstawnie. W takiej sytuacji musiał nastąpić zwrot RKO, co było szczególnie dotkliwe dla rodzin w trudnej sytuacji finansowej.

Co ważne, nie można wrócić do pobierania RKO, jeśli zostanie przyznane świadczenie z programu Aktywny Rodzic. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy beneficjenci pobierają RKO w kwocie 1 000 zł miesięcznie. W takim przypadku istnieje możliwość otrzymywania świadczenia do łącznej kwoty 12 000 zł lub ukończenia 35. miesiąca życia przez dziecko.

Zwrot RKO – kto jest do niego zobowiązany?

Obowiązek zwrotu świadczenia RKO spoczywa na osobach, które pobrały je niesłusznie w okresie przejściowym po wprowadzeniu programu Aktywny Rodzic. Zgodnie z przepisami ustawy o Rodzinnym Kapitale Opiekuńczym, środki te muszą zostać zwrócone w całości wraz z odsetkami. Dotyczy to sytuacji, w których świadczenia były pobierane w wyniku błędu administracyjnego oraz przypadków, gdy beneficjenci sami nie zgłosili zmiany swojej sytuacji.

W praktyce beneficjenci otrzymują decyzję administracyjną z ZUS, w której określona jest wysokość należności oraz termin jej spłaty. Zwrotu świadczeń można uniknąć poprzez złożenie odpowiednich wyjaśnień i wskazanie okoliczności, w których doszło do pobrania RKO. Ustawa przewiduje możliwość wnioskowania o rozłożenie zwrotu na raty lub umorzenie części należności w szczególnych sytuacjach życiowych, takich jak choroba lub utrata dochodów.

Zgodnie z art. 28 ustawy o Rodzinnym Kapitale Opiekuńczym, osoby, które dobrowolnie zgłoszą błąd w świadczeniach, mogą liczyć na łagodniejsze traktowanie w zakresie odsetek lub harmonogramu spłaty.

Podsumowanie: Aktywny Rodzic a RKO – najważniejsze informacje

Poniżej analizujemy najistotniejsze kwestie omówione szczegółowo w artykule.

• Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO) to świadczenie dla rodziców dzieci w wieku od 12. do 35. miesiąca życia. Maksymalna kwota wynosi 12 000 zł, wypłacana w ratach 1 000 zł przez rok lub 500 zł przez dwa lata.
• Program Aktywny Rodzic obejmuje trzy formy świadczeń: Aktywni Rodzice w Pracy (babciowe) – 1 500 zł miesięcznie na organizację opieki, Aktywnie w Żłobku – do 1 500 zł na opiekę instytucjonalną, Aktywnie w Domu – 500 zł miesięcznie na dziecko, gdy rodzic sam zajmuje się opieką.
• RKO a Aktywny Rodzic: program Aktywny Rodzic w wielu przypadkach zastępuje świadczenie RKO. Świadczenia te nie mogą być łączone, jeśli została pobrana pełna kwota RKO (12 000 zł). Dotyczy to jednak tylko formy finansowania Aktywnie w Domu.
• Czy można pobierać RKO i Aktywny Rodzic? Jeśli nie została wykorzystana pełna kwota RKO, można korzystać z jednego z trzech świadczeń w ramach Aktywnego Rodzica. Łączna wartość świadczeń RKO i Aktywnie w Domu nie może przekroczyć jednak 12 000 zł.
• Brak kampanii informacyjnej spowodował, że niektórzy beneficjenci pobierali oba świadczenia jednocześnie.
• Zwrot RKO dotyczy osób, które pobrały świadczenie wbrew zasadom. Decyzją organów odpowiedzialnych może nastąpić konieczność zwrotu zarówno obranej kwoty, jak i odsetek.
• Zwrot dotyczy zarówno błędów administracyjnych, jak i zaniedbań w zgłaszaniu zmian sytuacji.

Jeżeli masz dodatkowe pytania dotyczące świadczeń, jako użytkownik bezpłatnego programu Podatnik.info możesz je zadać naszym ekspertom. Ponadto w okresie rozliczania rocznych deklaracji zapewniamy trzy rozwiązania umożliwiające dopełnienie formalności nawet w 5 minut!