Pcc-3 deklaracja podatku od czynności cywilnoprawnych

2022-12-02

Zawarcie umowy, np. przy zakupie auta, wiąże się nie tylko z zapłatą za sam samochód, ale również z szeregiem formalności, które należy przy tej okazji spełnić. Jednym z nich jest opłacenie podatku od czynności cywilnoprawnych. Podatek ten pobierany jest od niektórych umów. Kiedy podatek należy odprowadzić i jak to zrobić?

Opłata, formalnie nazywana podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC), jest obowiązkowa przy szeregu rodzaju umów. Chociaż podatek należy uiścić w wielu przypadkach to najczęściej PCC najczęściej kojarzony jest z zakupem samochodu. Opodatkowanie obowiązuje w przypadku kupna auta od osoby prywatnej, która nie jest płatnikiem VAT.

Aby zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych należy wypełnić druk PCC-3, który po sporządzonej umowie należy uiścić w odpowiednim urzędzie skarbowym. Zamiennie podatek nazywa się PCC lub PCC 3.

PCC 3 - podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)  został uregulowany przez ustawę z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Jest on inaczej nazywany podatkiem od wzbogacenia się, bo należy go zapłacić przy okazji zawierania niektórych umów. Podatek ten od 1 stycznia 2001 roku zastępuje obowiązującą w tamtym czasie opłatę skarbową.

Które czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi?

• zawarcie umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
• zawarcie umowy pożyczki, pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
• umowa darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
• umowa dożywocia;
• umowa o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat;
• ustanowienie hipoteki;
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;
• umowy depozytu nieprawidłowego;
• umowa spółki (akty założycielskie).

W myśl ustawy, jeśli dana osoba zawrze którąkolwiek z powyższych umów, wówczas powstaje obowiązek podatkowy, a to oznacza zapłacenie podatku PCC. Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają również zamiany tych umów, ale tylko wtedy, gdy zamiana powoduje podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Umowa zamiany polega na przeniesieniu na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy (taka sytuacja popularna jest na portalach aukcyjnych, kiedy jeden sprzedawca proponuje zamianę np. samochodu na inny).

Podatek PCC jest również obowiązkowy w przypadku orzeczenia sądów, jeśli wywoła ono skutki jak czynności cywilnoprawne.

Kto płaci podatek od czynności cywilnoprawnych?

Podatek od czynności cywilnoprawnych należy zapłacić, jeśli zostaje zawarta któraś z powyżej wymienionych umów. Z uwagi na fakt, że umowy najczęściej dotyczą dwóch stron, może pojawić się pytanie – kto ma płacić?

Obowiązek podatkowy ciąży m.in. na poniższych podmiotach:

- przy zawarciu umowy sprzedaży – obowiązek zapłaty podatku ma kupujący;

- przy zawarciu umowy darowizny – płaci obdarowany;

- przy zawarciu umowy dożywocia – płaci nabywca własności nieruchomości;

- przy zwarciu umowy o dział spadku lub o zniesienie współwłasności – płaci osoba, która nabyła rzeczy lub prawa majątkowe;

- przy zawarciu umowy pożyczki pieniędzy i umowy depozytu nieprawidłowego – płaci osoba, która bierze pożyczkę;

- przy okazji zawarcia umowy ustanowienia hipoteki – płaci  osoba, która składa oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki;

- przy zawarciu umowy spółki cywilnej – płacą wspólnicy;

- przy zawarciu umowy spółki handlowej – płaci spółka.

Podatek PCC - wysokość

Wysokość podatku PCC ustala ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 7 tej ustawy, obowiązują stawki, które są uzależnione od rodzaju umowy i rodzaju praw majątkowych. O jakich stawkach mowa:

• w przypadku umowy sprzedaży nieruchomości lub ruchomości, przy przeniesieniu własności nieruchomości, w przypadku umowy dożywocia, zakupie prawa użytkowania wieczystego,  umowie sprzedaży dotyczącej własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego nalicza się 2% wartości przedmiotu umowy. 2% obowiązuje również przy przeniesieniu prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego, prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym. W tej stawce zawiera się kupno samochodu;
• przypadku umów zmiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny obowiązuje stawka również 2%;
• przy ustanowienia hipoteki lub umowy pożyczki pieniędzy obowiązuje PCC 0,5% wartości przedmiotu umowy;
• w przypadku umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności obowiązuje 1%;
• w przypadku od ustanowienia hipoteki obowiązuje 0,1% na zabezpieczenie wierzytelności istniejących - od kwoty zabezpieczonej wierzytelności oraz 19% od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej;
• w przypadku umowy spółki obowiązuje stawka 0,5%.

Przepisy w przypadku umowy zamiany przewidują dwie procentowe stawki podatkowe – 2% oraz 1%. Stawka zależy od przedmiotu czynności, do których ma zastosowanie.

W każdym przypadku podstawę opodatkowania szacuje się samodzielnie, np. na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego gatunku i rodzaju.

Przykładowo przy kupnie samochodu podstawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa samochodu, a nie wartość, która widnieje na umowie sprzedaży. Płacimy zatem 2% od ceny rynkowej auta – ta wartość nie musi się pokrywać z jego faktyczną ceną, która widnieje na umowie.

W przypadku kiedy wartość przedmiotu czynności cywilnoprawnej nie została określona lub zgodnie z oceną organu podatkowego, nie została oszacowana poprawnie to urząd skarbowy może zwrócić się do podatnika, aby ten określił nową wartość – wyższą lub niższą. Sam również sugeruje wartość według własnej oceny. Jeśli mimo wezwania organu podatkowego podatnik nie zareagował, wówczas sięga się po opinię biegłego. Jeśli różnica wartości, którą podał podatnik, a wartością wskazaną przez biegłego jest istotna (czyli wynosi więcej niż 33%), to koszty wydania opinii ponosi podatnik.

Zgodnie z art. 1. ust. 4. czynności cywilnoprawne podlegają opodatkowaniu, kiedy przedmiotem są:

• rzeczy, które znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe, które są wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (jeśli przykładowo umowa kupna-sprzedaży ma miejsce za granicą i dotyczy auta zagranicznego to podatek nas nie obowiązuje);

• rzeczy, które znajdują się za granicą lub w przypadku prawa majątkowego wykonywanego za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (zatem nie podlega polskiemu podatkowi umowa zawarta między obywatelami polskimi zawarta za granicą).

PCC 3 – kiedy nie obowiązuje?

Zgodnie z treścią ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych formularzu PCC-3 nie składa się, jeżeli:

• podatek jest pobierany przez płatnika (np. notariusza)
• podatek ujmuje się w zbiorczej deklaracji, o której mowa w art. 10. ust. 1a. ustawy (PCC-4),
• czyni się użytek ze zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego, ujętego przez ustawę o podatku od czynności cywilnoprawnych (art. 8, art. 9). W tym przypadku zwolnienie dotyczy m.in. osób niepełnosprawnych, które nabywają dla potrzeb własnych sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe.

W tych przypadkach podatnik zgodnie z prawem nie musi płacić podatku od wzbogacenia. Nie musi również składać do urzędu skarbowego deklaracji podatkowych.

Podatek PCC 3 –  obowiązek podatkowy

W praktyce obowiązek podatkowy powstaje m.in. przy zakupie samochodu, innych rzeczy ruchomych jak np. sprzętu RTV, nieruchomości oraz nabyciu praw majątkowych jak np. użytkowania wieczystego.

Niewiele osób wie, że opodatkowaniem PCC objęty jest zakup sprzętu, którego koszt przekracza 1000 zł i jest zakupiony od osoby fizycznej. Obowiązek nie powstaje wtedy, kiedy jedna ze stron podlega opodatkowaniu VAT (np. kupujemy daną rzecz ze sklepu). Przykładowo obowiązek podatkowy pojawia się przy okazji kupna używanego komputera. Wówczas należy spisać umowę  kupna/sprzedaży i odprowadzić podatek od czynności cywilnoprawnych do urzędu skarbowego. W tym konkretnym przypadku wynosi on 2%.

W przypadku kupna samochodu sytuacja jest podobna. Obowiązek podatkowy powstaje wtedy, kiedy pojazd kupiony zostanie od podmiotów niebędących podatnikami VAT. Innymi słowy, podatek od wzbogacenia płacimy wówczas, kiedy kupujemy auto używane od osoby prywatnej. W przypadku nowego auta, kupowanego z salonu lub z komisu odpowiedni podatek (VAT) jest wliczany w koszt nowego auta. Koszt auta również musi wynosić więcej niż 1000 zł. Obowiązek zapłaty nie obowiązuje, kiedy auto było użytkowane w ramach działalności gospodarczej.

PCC podlega również umowa darowizny, o ile następuje przejęcie przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy, a przejęcie to następuje w umowie darowizny. Osoba obdarowana ma obowiązek złożyć deklarację PCC.

Do czego służy PCC-3?

Na zapłatę podatku od czynności cywilnoprawnych pozwala formularz PCC-3. Jest on niezbędny, aby poprawnie dopełnić wszelkich formalności przy m.in. umowie kupna i sprzedaży. Jest on również wymagany w razie ewentualnej kontroli podatkowej.

Druk PCC-3 należy złożyć maksymalnie w ciągu 14 dni od podpisania umowy kupna-sprzedaży. W przypadku kupna auta, ważne jest to, aby zapłacić podatek przed rejestracją samochodu osobowego w wydziale komunikacji.

Jak poprawnie wypełnić́ druk PCC-3?

Pierwszymi ważnymi informacjami są dane osobowe jak PESEL oraz data dokonania czynności.

Część A. Miejsce i cel składania deklaracji

W tym miejscu należy wpisać dane konkretnego Urzędu Skarbowego oraz cel złożenia deklaracji. W przypadku kupna aut wpisujemy datę podpisania umowy kupna-sprzedaży.

Część B. Dane podatnika

W tym miejscu należy wpisać imię i nazwisko, datę urodzenia oraz adres zamieszkania.

Część C. Przedmiot opodatkowania i treść czynności cywilnoprawnej

W zależności od spisanej umowy do wyboru mamy kilka przedmiotów opodatkowania.

Część D. Obliczenie należnego podatku od czynności cywilnoprawnych, z wyjątkiem umowy spółki

W tym miejscu należy wpisać podstawę opodatkowania oraz stawkę i wartość obliczonego podatku. Wypełniamy rubrykę, która odpowiada rodzajowi zawartej umowy.

Część E. Obliczenie należnego podatku od umowy spółki/zmiany umowy spółki

To część druku PCC-3, która jest przeznaczona dla spółek osobowych lub kapitałowych. Należy określić podstawę prawną do opodatkowania, a także wyznaczyć wartość podatku.

Część F. Podatek do zapłaty

Wpisujemy kwotę do zapłaty.

Część G. Informacje dodatkowe

Jeśli kupujący nie ma swojego miejsca zamieszkania to wpisuje w tej rubryce adres spółki lub adres związany z dokonaniem czynności.

Część H i część I

W tych miejscach można dołączyć załączniki. Oczywiście na końcu formularza PCC-3 należy złożyć osobisty podpis oraz datę wypełnienia deklaracji.

Gdzie znaleźć druk PCC-3?

Formularz PCC-3 dostępny jest w każdym urzędzie skarbowym lub po zalogowaniu się do Portalu Podatkowego podatki.gov.pl. Formularz można uzupełnić w wygodny sposób również w postaci e-deklaracji.  Decydując się na takie rozwiązanie niezbędne będzie posiadanie danych autoryzujących lub kwalifikowany podpis elektroniczny.

Podatek PCC należy uiścić stacjonarnie w urzędzie skarbowym lub na konto bankowe, które można znaleźć na stronie internetowej każdego urzędu skarbowego, w zależności od miejsca zamieszkania. W przypadku aktu notarialnego opłatę uiszcza się u notariusza.

Niezapłacony podatek – jakie konsekwencje?

Niezapłacony podatek PCC może być źródłem nieprzyjemnych konsekwencji. Za takie działanie, które może zostać wykryte w wyniku np. kontroli podatkowej, grożą kary. Istotne jest, w jaki sposób przewinienie zostanie wykryte. Oczywiście, podatnik zostanie łagodniej potraktowany jeśli sam przyzna się do błędu np. w przypadku przeoczenia. W takiej sytuacji można zgłosić oświadczenie, tzw. czynny żal, w którym opisze się dokładnie zaistniałą sytuację i zobowiąże się do zapłaty podatku wraz z ustawowymi odsetkami.

Jeśli jednak podatek został niezapłacony z premedytacją wówczas urząd skarbowy nałoży na taką osobę karę. Kara za opóźnienia w uiszczeniu PCC zależy od wysokości płacy minimalnej w danym roku. W 2023 roku płaca minimalna wzrośnie dwa razy. 1 stycznia 2023 roku do 3490 zł, a 1 lipca do 3600 zł. Kara wynosi ona od 1/10 do nawet 20-krotności minimalnego wynagrodzenia.