Prawidłowe wyliczenie przepływów środków pieniężnych

2015-01-21

W sprawozdaniu z przepływów środków pieniężnych uwzględnia się wszystkie wpływy i wydatki związane z działalnościąoperacyjną, inwestycyjną oraz finansową jednostki, z wyjątkiem wpływów i wydatków będących rezultatem zakupu lub sprzedaży środków pieniężnych.

Kto musi sporządzać przepływy pieniężne?

Sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych, często określane mianem cashflow, jest sporządzane obligatoryjnie przez jednostki, których sprawozdanie finansowe podlega obowiązkowi badania przez biegłego rewidenta:

• banki oraz zakłady ubezpieczeń
• jednostki działające na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych
• jednostki działające na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
• spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji
• pozostałe jednostki, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:

1. średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób
2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2,5 mln euro,
3. przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln euro.

Metody sporządzania sprawozdania z przepływu środków pieniężnych

Kierownik jednostki może wybrać jedną z dwóch metod sporządzania sprawozdania z przepływów pieniężnych: metodę pośrednią lub bezpośrednią. Ważne jest, aby informacja o metodzie znalazła się w zatwierdzonej polityce (zasadach) rachunkowości – a uwzględniając zasady sporządzania sprawozdania finansowego – we wprowadzeniu winna znaleźć się wzmianka o dokonanym wyborze.

Metoda pośrednia i bezpośrednia, najprościej ujmując, różnią się jedynie prezentacją wpływów i wydatków z działalności operacyjnej. Metoda pośrednia opiera się na zmianach bilansowych, natomiast bezpośrednia koryguje wynik finansowy poprzez prezentację faktycznych wpływów i wydatków środków pieniężnych.

Działalność operacyjna, inwestycyjna i finansowa

Działalność operacyjna jest podstawowym rodzajem działalności jednostki. Obejmuje ona również inne rodzaje działalności, które nie są zaliczane do działalności inwestycyjnej lub finansowej.

Działalność inwestycyjna, nazywana lokacyjną, polega na nabywaniu lub zbywaniu składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkich z nimi związanych pieniężnych kosztów i korzyści.

Działalność finansowa to pozyskiwanie lub utrata źródeł finansowania, czyli zmiana w rozmiarach i relacjach kapitału własnego i obcego, oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.
 

Metoda bezpośrednia

Metoda bezpośrednia jest metodą zdecydowanie rzadziej wybieraną przez jednostki, ponieważ ustawa o rachunkowości nakłada w przypadku jej wyboru obowiązek prezentacji w informacji dodatkowej przepływów z działalności operacyjnej sporządzonych metodą pośrednią. Zatem zdecydowanie się na wyliczenie cashflow metodą bezpośrednią powoduje konieczność sporządzania „podwójnego” rachunku przepływów pieniężnych.

Przepływy z działalności operacyjnej w metodzie bezpośredniej obejmują następujące pozycje:

• sprzedaż – rzeczywiste wpływy środków pieniężnych z tytułu sprzedaży towarów, materiałów i usług, wraz z podatkiem VAT należnym, a także otrzymane zaliczki
• inne wpływy z działalności operacyjnej
• dostawy i usługi – rzeczywiste wydatki na zakup materiałów i energii, towarów i usług – wraz z podatkiem VAT naliczonym
• wynagrodzenie netto – rzeczywiście wypłacone wynagrodzenia netto (osobowe i bezosobowe), bez podatku dochodowego i ZUSu pracownika
• ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia – rzeczywiście zapłacone na rzecz ZUS składki (ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, FGŚP, FP), obciążające pracownika i pracodawcę
• podatki i opłaty publicznoprawne – rzeczywiście zapłacone podatki i opłaty, których podmiot jest podatnikiem lub płatnikiem (PIT, CIT,VAT, podatki i opłaty lokalne, PCC, PFRON)
• inne wydatki operacyjne.

W przypadku tej metody konieczne jest prowadzenie właściwej analityki, gdyż bazuje ona na analizie zapisów na kontach środków pieniężnych i ich ekwiwalentów.

Metoda pośrednia

Metoda pośrednia wychodzi od ustalenia zmian bilansowych stanu składników majątku (aktywów) i źródeł jego finansowania (pasywów), co doprowadzi w efekcie do „zamknięcia” wszystkich wpływów i wydatków w okresie sprawozdawczym.

Znaki zmian bilansowych w metodzie pośredniej

Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, którą de facto stanowią właśnie przepływy pieniężne, wynika ze zmiany pasywów pomniejszonej o zmianę stanu aktywów. W aktywach wyłącza się jednak środki pieniężne, ponieważ złota zasada bilansowa głosi, że suma majątku jednostki jest równa źródłom jego finansowania.

Sporządzając przepływy pieniężne metodą pośrednią szczególną uwagę należy zwracać na prawidłowy znak poszczególnej zmiany. Zwiększenia pasywów ujmuje się ze znakiem plus, zmniejszenia – ze znakiem minus.
 

Analogicznie zwiększenia aktywów mają charakter ujemny, a zmniejszenia – dodatnie. Pod pojęciem zmiany bilansowej rozumieć należy zmianę bilansu zamknięcia i bilansu otwarcia (nigdy odwrotnie).

Sporządzając sprawozdanie z przepływów pieniężnych należy wyeliminować wszystkie operacje o charakterze niepieniężnym, np. przyjęcie środków trwałych na mocy umowy leasingu finansowego lub nabycie środków trwałych w inny sposób, jeśli zobowiązanie z tytułu tego nabycia nie zostało uregulowane na dzień bilansowy. Niektóre operacje z działalności operacyjnej należy zaprezentować (lub inaczej: przesunąć) w działalności finansowej lub inwestycyjnej.

Korekta wyniku finansowego

Wynik finansowy netto w działalności operacyjnej w przepływach pieniężnych sporządzonych metodą pośrednią jest korygowany o następujące pozycje:

• amortyzacja
• zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
• odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)
• zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
• zmiana stanu rezerw
• zmiana stanu zapasów
• zmiana stanu należności
• zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów
• zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
• inne korekty.

Najczęstsze błędy w cashflow

Rachunek przepływów pieniężnych jest niewątpliwie jednym z trudniejszych obszarów rachunkowości. Często bowiem niewielka nawet niewyjaśniona różnica na sumie przepływów pieniężnych może wynikać z istotnych błędów in plus i in minus w przepływach z poszczególnych rodzajów działalności: 1 zł różnicy na sumie przypływów może być spowodowany tym, że w działalności operacyjnej błędnie ujęta została kwota 1.000.001 zł in plus, natomiast w działalności finansowej – błąd dotyczy kwoty 1.000.0000 zł in minus.

Nieraz błędy w sprawozdaniu cashflow sporządzonym metodą pośrednią wynikają z ujęcia zmiany bilansowej z nieprawidłowym znakiem.

Pamiętać również należy, aby sporządzając przepływy metodą pośrednią, w nocie zamieścić wyjaśnienia do istotnych pozycji w rachunku przepływów pieniężnych, które nie wynikają bezpośrednio ze zmian bilansowych.

Sławomir Ekman
24IVALUE