Ulga na złe długi

2023-04-11

Jeśli jesteś przedsiębiorcą pewnie nieraz spotkałeś się z niezapłaconą fakturą. Sprzedałeś towar, a klient nie zapłacił lub ociąga się z płatnością. Bez względu na opóźnienie z jego strony, podatnik jest zobowiązany do zapłaty należnego podatku . W takiej sytuacji można zastosować ulgę na złe długi. Pozwala ona otrzymać zwrot kwoty zapłaconego podatku.

Niezapłacona faktura VAT niejednemu przedsiębiorcy spędza sen z powiek. W skrajnych sytuacjach brak płatności może nawet skutkować utratą płynności finansowej danego przedsiębiorstwa, a to istotnie rzutuje na kondycję finansową wielu firm. Oprócz braku wpłaty dodatkowo dochodzi obowiązek zapłaty podatku, który mimo niezapłaconej faktury należy uiścić do urzędu skarbowego. Co do zasady, podatnik ma bowiem obowiązek rozliczenia VAT z tytułu dokonywanych czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT bez znaczenia, czy otrzymał należną zapłatę, czy też nie.

Mając na uwadze dobro rzetelnych podatników, ustawodawca wprowadził rozwiązania podatkowe, które pozwalają na ochronę wierzycieli borykających się z zaległymi należnościami. Jest nim tzw. ulga na złe długi.

Ulga na złe długi – co to jest?

Ulga na złe długi to swoista pomoc dla podatników na podstawie ustawy o podatku od towarów i usług (zwanej jako VAT), którzy nie otrzymali zapłaty od kontrahentów w określonym przez ustawę terminie 90 dni, który liczy się od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze lub umowie.

Dzięki uldze na złe długi wierzyciele mogą odzyskać kwotę podatku należnego od dokonanej czynności, która jest objęta podatkiem od towaru i usług, za którą nie otrzymali zapłaty. Nabywca jest zobowiązany do korekty podatku naliczonego w przypadku nieuregulowania należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju.

Kto może skorzystać z ulgi za złe długi?

Z ulgi za złe długi może skorzystać podatnik, który rozlicza się z:

• podatku VAT, 
• podatku dochodowego PIT lub CIT. 

Dzięki uldze można obniżyć podstawę opodatkowania i należny podatek o wysokość nieściągalnych wierzytelności, czyli takich jak przychody np. niezapłaconych faktur VAT  przez klientów.

Ulga za złe długi podstawa prawa

Dochodzenie swoich należności za opodatkowane faktury możliwe jest na podstawie art. 89a i art. 89b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.; dalej: ustawa o VAT). Takie prawo obowiązuje przeszło 20 lat, jednak w 2021 roku doszło do pewnych istotnych zmian z powodu naruszeń prawa UE.  Przez szereg lat wątpliwości budziła bowiem zgodność części warunków ulgi na złe długi z przepisami unijnymi. Ostatecznie sprawa trafiła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który uznał część z tych warunków za niezgodne z przepisami unijnymi. Wydano wówczas wyrok TSUE C-335/19. Zgodnie z nim z dniem 1 października 2021 roku  organ podatkowy wprowadził szereg zmian w ramach pakietu SLIM VAT 2.

SLIM VAT 2 – co to jest?

Pakiet SLIM VAT 2 (Simple Local And Modern VAT) wszedł w życie 1 października 2021 r. Korzystanie z ulgi za złe długi jest możliwe, jeśli spełnia się łącznie poniższe kryteria:

• jeśli  wierzytelność jest nieuregulowana w ciągu 90 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze;
• jeśli sprzedaż została dokonana na rzecz nabywcy zarejestrowanego jako czynny podatnik VAT albo nieściągalność wierzytelności uważa się za dodatkowo udokumentowaną (na jeden z trzech określonych przepisami sposobów);
• od daty wystawienia faktury, która dokumentuje wierzytelność nie może upłynąć więcej niż trzy lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona;
• do dnia skorzystania z ulgi na złe długi wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.

Ulga na złe długi – kiedy przysługuje?

Zgodnie z art. 89a ust. 1 ustawy o VAT skorzystanie ze zmniejszenia kwoty podatku należnego z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju możliwe jest wobec wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Dlatego, jak wyjaśnia organ podatkowy prawa,  musi minąć 90 dni od terminu zapłaty określonego na fakturze lub umowie.

Wierzycielowi w takim przypadku przysługuje:

• zmniejszenie podstawy obliczenia podatku o wartość tej należności lub jej części albo
• zwiększenie poniesionej straty.

Oprócz wspomnianych 90 dni od dnia upływu terminu płatności za fakturę warunkiem dla stosowania ulgi za złe długi w VAT u wierzyciela i zastosowania korekty rozliczenia VAT jest:

• dostawa towaru lub świadczenie usług były realizowane na rzecz podatnika, który jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, czyli taki, który nie jest w trakcie postępowania upadłościowego, postępowania restrukturyzacyjnego lub w trakcie likwidacji;
• na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty:

- wierzyciel i dłużnik byli podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni

- dłużnik nie był w trakcie postępowania upadłościowego, restrukturyzacyjnego lub w trakcie likwidacji

• organy podatkowe uważają, że od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym ją wystawiono.

Jeśli podatnik VAT nie otrzymuje zapłaty faktury w okresie 90 dni od jej wymagalności określonej na fakturze lub umowie mówimy o tzw. wierzytelności nieściągalnej. W przypadku wierzytelności nieściągalnej zgodnie z art. 89a ustawy o VAT przedsiębiorcy maja możliwość dokonania korekty VAT.

Ulga na złe długi w deklaracji podatkowej

Uprawnienie do zmniejszenia podstawy obliczenia podatku albo zwiększenia straty przysługuje podatnikowi, który wcześniej zaliczył wartość tej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów należnych, ale pod warunkiem, że wierzytelność do dnia złożenia zeznania podatkowego nie została uregulowana lub zbyta.

Zarówno zmniejszenia podstawy obliczenia podatku jak i zwiększenia straty dokonuje się w deklaracji podatkowej składanej za rok podatkowy. Oczywiście, znowu należy pamiętać o warunku jakim jest okres 90 dni od dnia upływu terminu płatności.

Ustawodawca dopuszcza również zastosowanie ulgi w rozliczeniach miesięcznych, zwiększając albo zmniejszając dochód stanowiący podstawę obliczenia zaliczki. W przypadku, kiedy wierzyciel zobowiązany jest do zwiększenia podstawy obliczenia podatku lub zmniejszenia straty, korekty dokonuje już od miesiąca, w którym zobowiązanie zostało uregulowane (przy ustalaniu zaliczki na podatek).

Ważną przesłanką do zastosowania procedury tzw. ulgi na złe długi jest to, że wierzyciel oraz dłużnik są czynnymi podatnikami VAT. Oznacza to, dostawa towaru lub świadczenie usług musi się odbywać właśnie między takimi podmiotami, na terytorium kraju, a nie poza jego granicami.

Korekta podatku VAT z tytułu tzw. ulgi na złe długi nie dotyczy:

• wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT);
• importu usług regulowanego art. 28b ustawy o VAT;
• importu usług;
• uproszczonego importu towarów.

Podatnik zwolniony z VAT

Należy dodać, że od 1 października 2021 roku możliwe jest również korzystanie z ulgi na złe długi w przypadku wierzytelności, która przysługuje wobec podmiotów niebędących podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni. W takich przypadkach, jak mówi art. 89a ust. 2a ustawy o VAT, musi jeszcze zostać spełniony jeden z poniższych dodatkowych warunków:

• wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i została skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego;
• wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym;
• wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.

Ulga za złe długi – PIT i CIT

W przypadku podatku dochodowego PIT i CIT zasady rozliczenia są podobne jak w przypadku VAT, jedyną różnicą jest tylko fakt, że podstawa opodatkowania może zostać zmniejszona o kwotę wynikającą z faktur oraz umów nieopłaconych w czasie 90 dni od dnia upływu terminu płatności.

Ulgę rozlicza się w rocznym zeznaniu podatkowym przez wypełnienie druku PIT/WZ.

Przedsiębiorca może skorzystać z ulgi za złe długi w PIT i CIT jeśli spełnia poniższe warunki:

• dłużnik na ostatni dzień miesiąca, który poprzedza miesiąc, w którym podatnik VAT złożył zeznanie podatkowe, nie był w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub likwidacji;
• nie minęły 2 lata od wystawienia faktury lub zawarcia umowy licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura lub została zawarta umowa - czas liczy się od ostatniej czynności jaka miała miejsce;
• faktura lub umowa, do której podatnik VAT chce naliczyć ulgę została zawarta przez podatników, których przychody opodatkowane są w Polsce.

Przedsiębiorca jako dłużnik

Jeśli klient nie płaci na czas, przedsiębiorca ma prawo skorzystać z ulgi za złe długi. Może to zrobić, ale nie jest to jego obowiązkiem. Sytuacja zmienia się jeśli przedsiębiorca staje się zamiast wierzycielem, dłużnikiem.

Dłużnik ma obowiązek do rozliczenia ulgi na złe długi przez powiększenie podstaw opodatkowania o należne kwoty.

Jeśli minęło ponad 90 dni od dnia upływu terminu płatności określonego na fakturze lub umowie to w ramach podatku VAT dłużnik jest zobowiązany do korekty odliczonego podatku VAT.

Odstępstwem jest sytuacja, w której dłużnik dokona zapłaty do ostatniego dnia miesiąca, w którym minęło 90 dni. Wtedy nie musi zwiększać podstawy opodatkowania.

W przypadku PIT i CIT jest bardzo podobnie. Dłużnik ma obowiązek zwiększenia podstawy opodatkowania o wysokość swoich długów i zapłacić podatek należy.

W przeciwieństwie do ulgi w PIT i CIT, na ulgę w VAT nie wpływa postępowanie restrukturyzacyjne, upadłościowe, czy likwidacja. Z ulgi na złe długi w VAT można skorzystać niezależnie od postępowań prowadzonych wobec dłużnika.

Co jeśli dłużnik zapłaci?

Jeśli dłużnik zapłaci, należy powiększyć podstawę opodatkowania danego podatku należnego za okres, w którym do przedsiębiorcy wpłynęła całość lub część zapłaty. W tej sytuacji faktury zostaną również ujęte w korekcie odliczeń podatku VAT zwiększając VAT naliczony o całą wartość podatku z faktury (gdy została opłacona w całości) lub proporcjonalnie (gdy faktura została uregulowana w części).

W przypadku podatków dochodowych należy powiększyć zaliczkę na podatek dochodowy. Z kolei w przypadku podatku VAT należy powiększyć podstawę opodatkowania w Jednolitym Pliku Kontrolnym i zapłacić podatek należny.

Należność została uregulowana lub zbyta

W uldze na złe długi ważny jest także fakt uregulowania zapłaty już po skorygowaniu podatku należnego po stronie wierzyciela, jak również tego naliczonego po stronie dłużnika. W sytuacji kiedy należność została uregulowana lub zbyta (może być w całości lub w części) obowiązkiem będzie ponowne zwiększenie podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku VAT należnego. W przypadku, kiedy podatnik VAT uzyskał częściową zapłatę zwiększenie takie trzeba zastosować proporcjonalnie.

Dłużnik, który spłacił całość lub część swojego długu wobec kontrahenta, może ponownie odliczyć podatek VAT naliczony z danej transakcji. W przypadku uregulowania części należności zwiększenie podatku VAT także powinno być proporcjonalne do opłaconej części. Ponowne odliczenie podatku następuje w okresie zapłaty za wierzytelność.

Ulga na złe długi formularz podatkowy

Realizując swoje prawa bądź obowiązki w związku ze zastosowaniem ulgi za złe długi, podatnik najczęściej wykorzystywał będzie formularz PIT-36 i załącznik PIT/WZ.

Wartość zwiększenia podstawy opodatkowania lub zmniejszenia podstawy opodatkowania (straty) powinna być wpisana do deklaracji podatkowej przy jednoczesnym uwzględnieniu jej w załączniku PIT/WZ.

Program PIT 2022/2023 pozwoli w ciągu kilku minut wypełnić zeznanie podatkowe przez internet i poprowadzi podatników przez każdy etap w jasny i zrozumiały sposób, dzięki czemu można samodzielnie obliczać kwoty podatku.