Zakaz płacenia gotówką – czy rzeczywiście zostanie wprowadzony?

2024-09-27

Zakaz płacenia gotówką jest tematem wielu dyskusji już od 2023 roku. Wtedy miały zostać wprowadzone pierwsze przepisy ograniczające transakcje gotówkowe. Rząd jednak odwołał je ze względu na sytuację gospodarczą. Teraz powrócił temat ograniczeń ze względu na przepisy europejskie.

Czy gotówka zostanie wycofana? W jakich przypadkach obowiązuje zakaz płacenia gotówką? Od kiedy przepisy wejdą w życie? Odpowiadają eksperci Podatnik.info!

Spis treści:

• Zakaz płacenia gotówką
• Czy gotówka zostanie wycofana?
• Zakaz płacenia gotówką – od kiedy?
• Podsumowanie: zakaz płacenia gotówką – najważniejsze informacje

Zakaz płacenia gotówką

Polacy są zachęcani do korzystania z płatności bezgotówkowych brakiem dodatkowych kosztów oraz wygodą. Nie wszyscy konsumenci preferują jednak tę formę transakcji. Można zauważyć, że instytucje bankowe stosują mechanizmy mające na celu nakłonić podatników do płatności bezgotówkowych. Są to między innymi: limity wypłat w bankach, prowizje lub możliwość wypłat tylko wysokich nominałów.

Zakaz płacenia gotówką to temat, który pojawił się w momencie zapowiedzi rządu o nowych normach prawnych. Przepisy miały być wprowadzone już w 2023 roku w ramach tak zwanego Nowego Polskiego Ładu. Nowe zasady dotyczyły właśnie zakazu płacenia gotówką nawet dla osób prywatnych. Do tej pory wprowadzane limity obejmowały wyłącznie przedsiębiorców.

Ostatecznie Sejm uchylił art. 18 ustawy z dnia 29 października 2021 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 2105), który wprowadzał ograniczenia w obrocie gotówkowym dla konsumentów, mające obowiązywać od stycznia 2024 roku.

Oznacza to, że transakcje między osobami prywatnymi pozostaną bez limitów gotówkowych. Głównym argumentem za uchyleniem tych przepisów były obawy dotyczące narzucania konsumentom konieczności zakładania kont bankowych oraz ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z utrzymaniem rachunków czy opłat za transakcje bezgotówkowe.

Tego rodzaju regulacje mogłyby dyskryminować osoby starsze, wykluczone cyfrowo lub te, które z różnych powodów preferują płatności gotówkowe. W efekcie zachowano dotychczasowy limit 15 000 zł w obrocie gospodarczym, jednocześnie nie nakładając żadnych ograniczeń na transakcje prywatne. Oznacza to, że jeżeli stronami transakcji są przedsiębiorcy, obowiązują omawiane przepisy.

Zakaz płacenia gotówką wrócił jednak wraz z informacją o przepisach uchwalonych przez Parlament Europejski w 2024 roku. Zasady te będą obowiązywały kraje Unii Europejskiej, więc również Polskę. Poniżej analizujemy, czy gotówka zostanie wycofana.

Czy gotówka zostanie wycofana?

W 2023 roku została podjęta decyzja o wycofaniu uchwalonego wcześniej prawa prowadzącego do ograniczenia transakcji gotówkowych w obrocie gospodarczym. W ramach odwołanych przepisów miało być wprowadzone ograniczenie do 8 000 zł dla transakcji zawieranych między firmami oraz limit dla konsumentów.

Zakaz płacenia gotówką został odwołany między innymi ze względu na opinię publiczną oraz sytuację gospodarczą. W kwietniu 2024 roku Parlament Europejski przyjął przepisy, których część dotyczy zakazu transakcji gotówkowych, przekraczających wartość 10 000 euro. Jest to kwota wyższa od tej obowiązującej w Polsce. Warto jednak zwrócić uwagę, że nadzór i kontrola mają być sprawowane już nad transakcjami powyżej 3 000 euro.

Jak wspomnieliśmy, dotychczasowe przepisy nakładały limity w Polsce na transakcje dotyczące obrotu gospodarczego. Według przepisów Parlamentu Europejskiego mają obowiązywać także obrotu prywatnego.

Eksperci wskazują, że ograniczenie obrotu gotówkowego będzie miało pozytywny wpływ przede wszystkim dla budżetu państwa, ponieważ zwiększa wpływy podatkowe i jednocześnie zmniejsza niektóre wydatki. Dotyczy to przede wszystkim podatku VAT, gdzie skala nadużyć jest największa, a ten podatek stanowi główne źródło wpływów budżetowych. W obrocie prywatnym często unika się także podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), na przykład w przypadku prywatnych pożyczek czy podatku od spadków i darowizn.

Płatności gotówkowe sprzyjają również funkcjonowaniu szarej strefy. To prowadzi do zmniejszenia wpływów do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz Narodowego Funduszu Zdrowia, ze względu na brak opłacania składki zdrowotnej. W efekcie dochodzi do pośredniego zwiększenia dotacji z budżetu państwa na te instytucje.

Z danych Europejskiego Banku Centralnego wynika, że w latach 2019-2022 liczba transakcji gotówkowych spadła z 72% do 59%. Z kolei raport NBP o obrocie gotówkowym w Polsce z 2022 roku wskazuje, że 50,9% badanych preferuje transakcje bezgotówkowe, mimo że niemal połowa respondentów uważa możliwość płacenia gotówką za istotną, nawet jeśli rzadko z niej korzysta.

Zakaz płacenia gotówką – od kiedy?

Zgodnie z przepisami europejskimi, w Polsce będzie obowiązywał, zarówno w przypadku obrotu gospodarczego, jak i prywatnego, zakaz płacenia gotówką. Od kiedy przepisy wejdą w życie? Aktualnie propozycja przyjęta w dniu 24 kwietnia 2024 roku przez Parlament Europejski musi zostać zatwierdzona jeszcze przez Radę. Oznacza to rozpoczęcie procedury wdrażania przepisów.

Ostatecznie przedsiębiorcy otrzymają trzy lata na przygotowanie się do wdrożenia nowych przepisów. W tym czasie mają zostać wprowadzone narzędzia usprawniające weryfikację transakcji. Pakiet przepisów zatwierdzonych przez Parlament Europejski ma na celu wzmocnienie narzędzi, którymi dysponuje Unia Europejska w walce z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu.

Podsumowanie: zakaz płacenia gotówką – najważniejsze informacje

Poniżej prezentujemy najistotniejsze kwestie omówione szczegółowo w artykule.

• Dyskusje na temat zakazu płacenia gotówką trwają od 2023 roku, gdy pojawiły się pierwsze propozycje ograniczeń w ramach Nowego Polskiego Ładu.
• Limit transakcji bezgotówkowych w obrocie gospodarczym miał być zmniejszony z 15 000 zł do 8 000 zł. Pierwotnie przepisy miały wprowadzić limity także dla osób prywatnych, ale ostatecznie Sejm uchylił te regulacje.
• Opinia publiczna wskazuje obawy o konieczność zakładania kont bankowych oraz ponoszenie dodatkowych kosztów. Podnosi również, że przepisy mogłyby dyskryminować osoby starsze i wykluczone cyfrowo.
• Obecnie w Polsce obowiązuje limit 15 000 zł na transakcje gotówkowe w obrocie gospodarczym, ale brak ograniczeń dla transakcji prywatnych.
• Parlament Europejski uchwalił nowe przepisy w kwietniu 2024 roku, które wprowadzają zakaz transakcji gotówkowych przekraczających 10 000 euro, a nadzór nad transakcjami powyżej 3 000 euro. Obejmą one zarówno transakcje gospodarcze, jak i prywatne.
• Przepisy muszą zostać zatwierdzone przez Radę UE, a ich wdrożenie ma na celu walkę z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.

Jeżeli masz dodatkowe wątpliwości dotyczące omawianych przepisów, możesz skorzystać z pomocy specjalistów Podatnik.info. Każdy użytkownik zyskuje możliwość zadania dowolnego pytania ekspertom z obszaru księgowości, finansów czy prawa. Ponadto w okresie rozliczania deklaracji PIT zapewniamy trzy rozwiązania, które skracają czas dopełnienia formalności nawet do 5 minut. Sprawdź, co jeszcze możesz zyskać z programem Podatnik.info!