Zmiany w tworzeniu funduszy inwestycyjnych zamkniętych
Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego lub niepublicznego proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych.
Zatem jest on formą wspólnego inwestowania polegającą na zbiorowym lokowaniu środków pieniężnych wpłaconych przez uczestników funduszu. Na gruncie prawa polskiego tworzenie i działanie funduszy inwestycyjnych reguluje ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 146, poz. 1546 z późn. zm., dalej „ustawa”).
W dniu 4 grudnia 2011 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 234, poz. 1389, dalej „nowelizacja”), która wprowadziła istotne zmiany na rynku funduszy inwestycyjnych, dotyczące głównie tworzenia i nadzoru nad funduszami inwestycyjnymi emitującymi wyłącznie certyfikaty inwestycyjne, które nie będą oferowane w drodze oferty publicznej ani dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, ani też wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu.
Dotychczas utworzenie przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych każdego funduszu inwestycyjnego wymagało uzyskania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego (dalej „KNF”), niezależnie od tego czy fundusz był adresowany do klientów detalicznych, czy też klientów profesjonalnych. Ustawa nie różnicowała również pod tym względem zasad sprawowania nadzoru nad funduszami inwestycyjnymi. Sprawiało to, iż wnioski o utworzenie funduszu inwestycyjnego zamkniętego emitującego niepubliczne certyfikaty inwestycyjne, kierowanego głównie do inwestorów profesjonalnych, podlegały identycznym wymogom i identycznej procedurze, jak wnioski dotyczące utworzenia funduszu inwestycyjnego adresowanego do klientów detalicznych. Zdaniem ustawodawcy, zasada ta nie znajdowała dostatecznego uzasadnienia ze względu na to, że inwestorzy profesjonalni nie wymagają aż tak szerokiej ochrony swoich interesów ze strony organu nadzoru.
Po wejściu w życie nowelizacji, utworzenie funduszu inwestycyjnego zamkniętego emitującego wyłącznie certyfikaty inwestycyjne, które zgodnie ze statutem funduszu nie będą oferowane w drodze oferty publicznej ani dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, ani wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu, nie wymaga już uzyskania zezwolenia KNF. Obowiązkiem, jaki leży po stronie towarzystwa funduszy inwestycyjnych w związku z utworzeniem powyższego funduszu inwestycyjnego, jest niezwłoczne zgłoszenie Komisji faktu wpisania funduszu do rejestru funduszy inwestycyjnych, wraz z załączonym statutem, informacją o dacie dokonania wpisu oraz łącznej wysokości wpłat zebranych do funduszu.
Ponadto, po wejściu w życie nowelizacji ani statut ani zmiana statutu takiego niepublicznego funduszu inwestycyjnego zamkniętego nie wymaga zatwierdzenia przez KNF. Zezwolenie KNF niezbędne będzie jedynie w przypadku zmiany statutu w celu określenia, że certyfikaty inwestycyjne funduszu będą oferowane w drodze oferty publicznej, dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzane do alternatywnego systemu obrotu. Stanowi to gwarancję, że jedynie fundusze zaakceptowane przez Komisję, będą mogły oferować swoje certyfikaty inwestycyjne szerszemu gronu adresatów. Dodatkowo, zgodnie z nowelizacją, zmiana statutu funduszu w powyższym zakresie, wymaga zgody zgromadzenia inwestorów, zaś uchwała zostaje podjęta, jeżeli za dokonaniem zmiany statutu oddali głosy uczestnicy reprezentujący łącznie co najmniej 2/3 ogólnej liczby certyfikatów inwestycyjnych danego funduszu.
Warto także zwrócić uwagę, iż w celu zapewnienia ochrony osób fizycznych, nowelizacja ogranicza dostępność certyfikatów inwestycyjnych emitowanych przez fundusze, o których mowa powyżej, poprzez ustanowienie minimalnego poziomu inwestycji. Osoby fizyczne mogą nabyć certyfikaty inwestycyjne przedmiotowego funduszu, jeżeli dokonają jednorazowo zapisu na certyfikaty o wartości nie mniejszej niż równowartość w złotych 40.000 euro. Ograniczenie to ma na celu zapewnienie, że takie decyzje inwestycyjne będą podejmowane przez osoby, które posiadają niezbędną wiedzę do podjęcia świadomej decyzji o inwestowaniu w tego rodzaju fundusz.
Konsekwencją powyższych zmian, była konieczność wprowadzenia pewnych modyfikacji w terminologii, jaką posługuje się ustawa. Po pierwsze, ustawodawca zniósł podział funduszy inwestycyjnych zamkniętych ze względu na charakter emitowanych przez nie certyfikatów inwestycyjnych. Ze słowniczka ustawowego zostały usunięte pojęcia publicznego i niepublicznego certyfikatu inwestycyjnego. Po drugie, w celu wyraźnego odróżnienia funduszy inwestycyjnych zamkniętych dedykowanych szerokiemu gronu inwestorów, ustawodawca wprowadził do ustawy pojęcie publicznego funduszu inwestycyjnego zamkniętego. Jest to fundusz, którego certyfikaty inwestycyjne zostały objęte lub nabyte w drodze oferty publicznej, lub zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, bądź też zostały wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu.
W ustawie wprowadzone zostały również inne zmiany, będące konsekwencją zaproponowanych zmian w modelu nadzoru zakładających rezygnację z podziału funduszy inwestycyjnych zamkniętych ze względu na charakter emitowanych przez nie certyfikatów inwestycyjnych, a także wynikające z dotychczasowych doświadczeń w stosowaniu przepisów ustawy. W niniejszej publikacji przedstawiliśmy jedynie główne zmiany wprowadzone nowelizacją. Jednocześnie zachęcamy do szczegółowego zapoznania się
z nowelizacją i wszystkimi pozostałymi zmianami, które weszły w życie 4 grudnia 2011 roku.
Podsumowując, powyższe zmiany należy ocenić pozytywnie. Nowelizacja spowodowała uproszczenie zasad tworzenia funduszy inwestycyjnych zamkniętych emitujących wyłącznie certyfikaty inwestycyjne, które nie będą oferowane w drodze oferty publicznej, ani dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, ani wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu. Ta istotna zmiana może spowodować zdynamizowanie procesu tworzenia takich funduszy i zwiększenie konkurencyjności pomiędzy towarzystwami funduszy inwestycyjnych, tworzącymi takie fundusze. Jednocześnie zmiany wprowadzone nowelizacją, a opisane powyżej, tworzą mechanizmy zapewniające ochronę osób, które zdecydują się na zainwestowanie w takie niepubliczne fundusze inwestycyjne zamknięte. Praktyka pokaże, czy mechanizmy te okażą się wystarczające.
