Jawność wynagrodzeń – kiedy wejdzie w życie i jakie zmiany nas czekają?
Nowe przepisy mają na celu zmniejszenie dyskryminacji płacowej oraz zwiększenie przejrzystości w relacjach między pracownikami a pracodawcami. Co oznacza jawność wynagrodzeń? Od kiedy ma obowiązywać? Jakie zmiany nas czekają, na co muszą przygotować się firmy i co to oznacza dla zatrudnionych? Odpowiadają eksperci Podatnik.info!
Spis treści:
- Jawność wynagrodzenia – czym jest?
- Jawność wynagrodzenia – dyrektywa
- Jawność wynagrodzenia – od kiedy?
- Podsumowanie: jawność wynagrodzeń a dyrektywa
Jawność wynagrodzenia – czym jest?
W maju 2023 roku w Unii Europejskiej została przyjęta dyrektywa o równości wynagrodzeń. W efekcie już niebawem pojawią się w Polsce przepisy, które nakładają na pracodawcę obowiązek wprowadzenia systemu płac zapewniającego równe wynagrodzenie. Dotyczy to pensji obejmującej taką samą pracę o jednakowej wartości.
Jawność wynagrodzeń to koncepcja, według której pracodawcy będą zobowiązani do udostępniania informacji o wysokości wynagrodzeń oferowanych na konkretnych stanowiskach pracy. Zmiany mają przede wszystkim na celu ograniczenie zjawiska nierówności płacowych, w szczególności wynikających z dyskryminacji płciowej.
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na kluczowe zagadnienia. Luka płacowa ze względu na płeć oznacza różnicę średnich poziomów wynagrodzenia między zatrudnionymi u pracodawcy kobietami i mężczyznami, wyrażoną jako odsetek średniego poziomu wynagrodzenia pracowników płci męskiej.
Mediana luki płacowej ze względu na płeć oznacza różnicę między medianą wynagrodzenia kobiet i medianą wynagrodzenia mężczyzn u danego pracodawcy, wyrażoną jako odsetek mediany wynagrodzenia pracowników płci męskiej.
Zgodnie z badaniami, wiele firm utrzymuje w tajemnicy informacje o wynagrodzeniach, co utrudnia pracownikom ocenę, czy ich pensje są zgodne z rynkowymi standardami. Jawność wynagrodzeń ma zatem na celu:
- zwiększenie przejrzystości wynagrodzeń w organizacjach,
- ułatwienie pracownikom negocjacji płacowych,
- wprowadzenie mechanizmów zapobiegających dyskryminacji.
Warto zwrócić uwagę, co oznacza w praktyce jawność wynagrodzeń. Dyrektywa wprowadza obowiązek zapewnienia różnych wynagrodzeń za taką samą pracę lub pracę o równej wartości. Uwzględniane kryteria dotyczą: umiejętności, wysiłku, zakresu odpowiedzialności, warunków pracy oraz innych czynników mających znaczenie w konkretnym miejscu pracy na danym stanowisku.
Jawność wynagrodzenia – dyrektywa
Unijna dyrektywa o jawności wynagrodzeń nakłada na pracodawców szereg nowych obowiązków, które mają zapewnić lepsze standardy równości płacowej. Najważniejsze założenia dyrektywy obejmują obowiązek publikowania widełek płacowych. Już na etapie ogłoszenia rekrutacyjnego firmy będą musiały podawać zakres wynagrodzenia oferowanego na danym stanowisku.
Ponadto firmy zatrudniające od 100 pracowników będą zobowiązane do okresowego przedstawiania raportów na temat nierówności w wynagrodzeniach. Taki dokument powinien uwzględniać:
- wymiar luki płacowej ze względu na płeć,
- wymiar luki płacowej ze względu na płeć w formie składników uzupełniających lub zmiennych,
- mediana luki płacowej ze względu na płeć w formie składników uzupełniających lub zmiennych,
- odsetek pracowników płci żeńskiej i męskiej otrzymujących składniki uzupełniające lub zmienne,
- odsetek pracowników płci żeńskiej i męskiej w każdym kwartylu wynagrodzenia,
- wymiar luki płacowej wśród pracowników ze względu na płeć, w podziale na kategorie pracowników według zwykłej podstawowej płacy godzinowej lub miesięcznej oraz składników uzupełniających czy zamiennych.
Dyrektywa przewiduje także sankcje dla pracodawców, którzy nie będą przestrzegać nowych regulacji. Mogą one obejmować kary finansowe lub konieczność naprawienia szkód wyrządzonych pracownikom.
Należy również zwrócić uwagę, że dyrektywa nakłada nie tylko obowiązki na pracodawców, ale również prawa pracownikom. Co dla osób zatrudnionych oznacza jawność wynagrodzenia? Dyrektywa wprowadza przede wszystkim prawo do informacji.
Każdy zatrudniony będzie mógł wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie informacji dotyczących średniego wynagrodzenia dla swojego stanowiska pracy, z podziałem na płeć. Pracodawca ma obowiązek przekazanie tych danych na piśmie. Jawność wynagrodzenia dotyczy pracowników
- zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy,
- zatrudnionych na podstawie umów na czas określony,
- zatrudnionych na umowę o pracę,
- zatrudnionych przez agencję pracy tymczasowej lub pozostających z taką agencją w stosunku pracy,
- pracowników na stanowiskach kierowniczych, którzy są zatrudnieni na umowę o pracę lub pozostają w stosunku pracy,
- pracowników domowych,
- pracowników na żądanie,
- wykonujących pracę przerywaną,
- wykonujących pracę w systemie bonów usługowych,
- pracujących za pośrednictwem platform internetowych,
- wykonujących pracę chronioną,
- stażystów i praktykantów, pod warunkiem że spełniają oni stosowne kryteria.
Jawność wynagrodzenia – od kiedy?
Jak wspomnieliśmy, podstawą prawną wprowadzanych zmian jest unijna Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej. Została ona uzupełniona zapisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/970 z dnia 10 maja 2023 roku dotyczącej równości płac na podstawie zasady równej płacy za tę samą pracę.
Dla pracowników i pracodawców kluczowy jest czas na przygotowania do wdrożenia przepisów obejmujących jawność wynagrodzenia. Od kiedy ma obowiązywać w Polsce? Implementacja tych przepisów wymaga nowelizacji Kodeksu pracy oraz dostosowania krajowych regulacji do wymogów unijnych.
Według oficjalnych informacji, państwa członkowskie są jednak zobowiązane do wdrożenia przepisów do 2026 roku. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zapowiedziało, że projekt ustawy wdrażającej nowe przepisy zostanie przedstawiony na początku 2025 roku.
Pracodawcy będą musieli wprowadzić zmiany w swoich regulaminach wynagrodzeń oraz przygotować dokumentację zgodną z nowymi standardami. Ważne jest, by firmy już teraz rozpoczęły analizę swoich praktyk płacowych i przygotowały się na nadchodzące zmiany.
- Firmy zatrudniające powyżej 250 pracowników mają przekazać pierwsze sprawozdanie do 7 czerwca 2027 roku. Każde następne powinno być dostarczane już co roku.
- Przedsiębiorstwa zatrudniające od 150 do 249 pracowników będą musiały przekazać pierwsze sprawozdanie do 7 czerwca 2027 roku. Kolejne dokumenty należy dostarczać co trzy lata.
- Firmy zatrudniające od 100 do 149 pracowników będą musiały zrealizować pierwszy obowiązek sprawozdawczy do czerwca 2031 roku.
- Przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 100 pracowników nie mają takiego obowiązku.
Podsumowanie: jawność wynagrodzeń a dyrektywa
Poniżej prezentujemy najistotniejsze kwestie omówione szczegółowo w artykule.
- Jawność wynagrodzeń to koncepcja, według której pracodawcy mają obowiązek udostępniania informacji o wynagrodzeniach na konkretnych stanowiskach.
- Celem zmian w przepisach jest ograniczenie nierówności płacowych, szczególnie wynikających z dyskryminacji płciowej. Jawność wynagrodzeń uwzględnia takie kryteria jak umiejętności, zakres odpowiedzialności, warunki pracy itp.
- Przyjęta w maju 2023 roku Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nakłada na pracodawców obowiązki, między innymi: publikowania widełek płacowych w ofertach pracy, okresowego raportowania luki płacowej i jej składników.
- Pracownicy zyskają prawo do informacji o wynagrodzeniu dla swojego stanowiska z podziałem na płeć.
- Dostarczanie raportów o nierównościach płacowych obowiązuje firmy zatrudniające 100 lub więcej pracowników.
- Pierwsze raporty mają być składane już do czerwca 2027 roku i będą dotyczyły początkowo firm zatrudniających więcej niż 250 pracowników (co roku), 150-249 pracowników (co 3 lata).
- Firmy zatrudniające 100-149 pracowników mają obowiązek złożenia pierwszego raportu do czerwca 2031 roku.
- Kraje członkowskie Unii Europejskiej mają obowiązek implementacji przepisów do 2026 roku.
- Pracodawcy muszą dostosować regulaminy wynagrodzeń i praktyki płacowe.
Jeżeli masz dodatkowe wątpliwości, eksperci Podatnik.info są do Twojej dyspozycji. Każdy użytkownik naszego bezpłatnego programu ma prawo do zadania dowolnego pytania specjalistom z obszaru finansów, księgowości czy prawa. Ponadto w okresie składania rocznych deklaracji PIT zapewniamy trzy rozwiązania umożliwiające dopełnienie formalności nawet w 5 minut. Sprawdź, co jeszcze zyskasz z Podatnik.info!
